Op donderdag 11 september 2014 spraken trendpsycholoog Tom Kniesmeijer en ondernemer Bob Hutten (van Hutten Catering uit Veghel) op verzoek van de bibliotheek in theater Markant in Uden over Oefenen voor een andere tijd en de twee dagen eerder verschenen vijfde TrendRede. Collega Jan de Waal maakte van deze geslaagde avond (circa 400 bezoekers) twee filmpjes.
Klik hier voor alle filmpjes
dinsdag 18 november 2014
Filmpje - Rutger Bregman
Op maandag 27 oktober 2014 sprak historicus/publicist Rutger Bregman op uitnodiging van de bibliotheek in theater De Lievekamp over zijn derde boek: Gratis geld voor iedereen en nog vijf grote ideeën die de wereld kunnen veranderen. Collega Jan de Waal maakte van deze goed bezochte bijeenkomst (ruim 400 bezoekers) onderstaand verslag.
Klik hier voor alle filmpjes
Klik hier voor alle filmpjes
Filmpje - Christien Brinkgreve
Op zondag 16 februari 2014 sprak sociologe Christien Brinkgreve op verzoek van de bibliotheek in de Groene Engel over Oefenen voor een andere tijd in relatie tot haar boek Het verlangen naar gezag : over vrijheid, gelijkheid en verlies van houvast. Collega Jan de Waal maakte onderstaand verslag.
Klik hier voor alle filmpjes
Klik hier voor alle filmpjes
dinsdag 21 oktober 2014
De kracht van verhalen, twee filmpjes
Op dinsdag 30 september 2014 spraken op verzoek van de Noord Oost Brabantse Bibliotheken verschillende mensen op de studiedag De kracht van verhalen. Collega Jan de Waal maakte de hele dag filmopnamen. Hij maakte daarvan twee filmpjes van ongeveer tien minuten.
Promofilmpje
Enkele artikelen
De kracht van verhalen (28 juli 2014)
Nogmaals de kracht van verhalen (15 september 2014)
De kracht van verhalen, een schriftelijke versie (7 oktober 2014)
Verhalen als spiegel van mens en cultuur (presentatie Jeroen Vanheste)
Presentatie Hans van Duijnhoven
(dinsdag 21 okober 2014)
Promofilmpje
Enkele artikelen
De kracht van verhalen (28 juli 2014)
Nogmaals de kracht van verhalen (15 september 2014)
De kracht van verhalen, een schriftelijke versie (7 oktober 2014)
Verhalen als spiegel van mens en cultuur (presentatie Jeroen Vanheste)
Presentatie Hans van Duijnhoven
(dinsdag 21 okober 2014)
dinsdag 7 oktober 2014
De kracht van verhalen, een schriftelijke versie
Zijn heerlijk chaotische slotpresentatie
Leo Willemse nam in zijn verslag onderstaande zinnen op:
De hele dag was een oproep om de inhoud van de bibliotheek, de collectie, te gebruiken. In zijn heerlijke chaotische slotpresentatie stelde Hans van Duijnhoven dat luid en duidelijk: ”Het gaat om de INHOUD!” De wetenschappelijke en filosofische onderbouwing kwam van Brinkgreve, Hermsen en Vanheste. Want als me iets bijbleef - en ik moet heel veel aantekeningen uit dit verslag weglaten - dan is het dat de subjectieve waarheid van verhalen, vaak als zwak en onwetenschappelijk aangeduid, een terugkeer beleeft. Door in die verhalen, fictie en non-fictie, patronen, perspectieven te ontdekken, worden de verhalen bezielde data (Brinkgreve), die even krachtige grondstof, brandstof opleveren als de “objectieve cijfers “. Het is heel bijzonder om dit van wetenschappers te horen. Vervolgens gaan ze aan de slag met die verhalen, onderbouwen die met hun onderzoek, en leggen hun resultaten aan ons voor. Brinkgreve doet dat in Vertel, over de kracht van verhalen, Hermsen in Kairos,een nieuwe bevlogenheid en Vanheste in De wijsheid van de roman.
Achteraf - en meestal komt dan pas het inzicht - hadden we meer tijd in moeten ruimen voor mijn onderdeel. Of moeten skippen. Van tevoren had Marina nog gezegd dat ik slechts een kwartier had en dat ze me onverbiddelijk zou afkappen. Ik wist dat ik veel te melden had en begon voortvarend aan mijn verhaal. Maar dat kwartier was écht te kort. Dus begon ze op zeker moment (ik vermoed na twintig minuten) charmant, maar toch, aan te dringen: "Afronden!" Met mijn charme (!) wist ik er nog enige minuten aan toe te voegen, maar dat ging waarschijnlijk wel ten koste van de consistentie van mijn betoog. In alle hectiek en door mijn natuurlijke neiging om té veel informatie in een artikel of presentatie te stoppen, zullen niet alle aanwezigen hebben begrepen wat ik over het voetlicht wilde brengen. Hieronder een poging dat alsnog te doen. Klik hier voor de presentatie die ik deze middag liet zien (47 slides op Slideshare). In onderstaande tekst zal ik vaak doorlinken naar andere artikelen, waarin ik dieper op een bepaald onderwerp inga. Om aan te geven waar de ideeën, die ik deze middag naar voren haalde vandaan komen. Een gemiddelde bibliothecaris is een jatter. Die overal stukjes informatie ophaalt, probeert mee te nemen en (soms) hergebruikt. Eclecticus, is een deftig woord. Dekt echter niet helemaal de lading.
Op slide 3 stel ik mezelf voor. Geboren in 1955. Sinds 1980 werkzaam voor de Openbare Bibliotheek Oss. Later ging die op in BasisBibliotheek Maasland en sinds enige jaren zijn we de NOBB (de Noord Oost Brabantse Bibliotheken). Heb daar door de jaren heen uiteenlopende werkzaamheden gedaan. Ook veel managerachtige dingen, maar ben wel bijna altijd betrokken gebleven bij 'de inhoud'. Zeg maar: collectioneren, activiteiten organiseren en uitvoeren, lezingen e.d.
Ik benadrukte deze middag dat we als sector té veel bezig zijn met structuren of de laatste jaren bezig zijn met ebooks, gastlenen, een landelijke catalogus enzovoorts. Terwijl we - naar mijn mening - beter meer tijd zouden kunnen stoppen in 'de inhoud', bezig zijn met mensen en groepen. Communityvorming.
Mijn feitelijke verhaal begon hiermee: een aantal legostenen. Op een hoop gegooid. Dit beeld staat voor alle brokjes informatie die doorlopend op ons afkomen. Een goede bibliothecaris zoekt dat ook op. Hij (meestal zij, maar ik heb het hier over een hij) moet de natuurlijke houding hebben om zich meer dan de gemiddelde Nederlander te voeden met informatie. Meer dan gemiddeld (boeken, tijdschriften, kranten) lezen, musea bezoeken, naar 'de film' gaan, sommige tv-programma's bekijken, naar de radio luisteren, concerten en theaters bezoeken, via Twitter of internet mensen en ontwikkelingen volgen. Zo'n bibliothecaris is daar 24x7 per week mee bezig. Alles wat hij opsnuift kan ooit van pas komen.
Een goede bibliothecaris verzamelt door de jaren heen een ontzettend grote doos legostenen. In allerlei soorten, maten en kleuren. En doet er in zijn werk doorlopend iets mee.
Maar hij moet zich bij dit alles twee dingen voor ogen houden. De eerste valkuil is om met alle brokjes informatie steriele bouwwerken te gaan optrekken. Je maakt producten of diensten waar kraak noch smaak aan zitten. Steriel. Of nagebouwd van een bouwschema dat door een Lego-bibliotheek-fabrikant wordt aangeleverd.
Het andere - veel grotere - gevaar is dat je alle informatie die tot je komt, inpast binnen jouw eigen kijk op de werkelijkheid. Eli Pariser noemde dat enkele jaren geleden de 'filter bubble'. Een fenomeen dat door de komst van internet (en vooral de zoekmachines en algoritmes die veel bedrijven gebruiken) veel groter is geworden. Het is tegenwoordig heel 'gemakkelijk' om tot jezelf alleen díe informatie toe te laten die bij jouw 'unieke' kijk op de werkelijkheid past. Je abonneert jezelf in dat beeld op een paper for one. Jezelf, dus. Je wordt in zo'n wereld amper meer verrast door legosteentje met informatie die volstrekt haaks staan op jouw kijk op de werkelijkheid.
De laatste jaren heb ik als bibliothecaris de notie dat we onafhankelijk, neutraal of objectief (zouden) moeten zijn losgelaten. Dat proces heeft jaren geduurd. Het is - denk ik - onmogelijk om dat te doen. Sterker. Ik vind nu dat een bibliothecaris op zeker moment een standpunt over een bepaalde ontwikkeling of 'ding' in moet nemen. Om vanuit dat standpunt daarmee 'iets' binnen de bibliotheek te gaan doen. Ik toonde niet voor niets een slide met daarop het woord OEPS! Het is - vermoed ik - vloeken in de bibliotheekkerk.
Dit behoeft natuurlijk enige nuancering. Ik bedoel niet dat ik mijn persoonlijke (politieke, religieuze) overtuiging er door heen moet rammen. Nee. Ik bedoel dat je als bibliothecaris moet proberen om uit die immense zee legosteentjes er enkele zodanig samen te brengen dat er een inzicht over een bepaalde trend of ontwikkeling komt bovendrijven. Een inzicht dat je vervolgens met jouw achterban in jouw (bieb)wereld deelt. Niet onder het mom dat IK het weet. Nee, eerder als een soort voorstel. Kijk, hier hebben we een bepaalde ontwikkeling. Ik heb geconstateerd dat dit of dat gaande is. Op basis van alles wat ik heb gelezen (lees maar mee!), gezien (kijk daar eens naar!), gehoord (er is een mooi liedje over dit of dat!), beleefd (ik woonde een lezing van die persoon bij!) kom je met een inzicht. Een gedachte. Die je vervolgens uitwerkt tot een product of dienst.En het is aan u - gebruiker van de bieb - om er kennis van te nemen en om er vervolgens zelf een standpunt over in te nemen.
Uiteraard kun je als je een standpunt inneemt domme dingen doen. Een en ander iets té geprononceerd naar voren brengen. De wijsneus uithangen. De naam van 'de bieb' te grabbel gooien. De oplossing is redelijk simpel. Omring jezelf met goede collega's. Die (a) anders naar de werkelijkheid kijken en (b) niet te beroerd zijn om te zeggen dat je hier en daar iets té stellig een standpunt inneemt. Je bijsturen. Dat kan natuurlijk alleen als je jezelf met een team mensen omringt die tegengas durven te geven én voor wiens oordeel je ook respect kunt opbrengen. Waarom? Omdat je weet dat zij op hun beurt ook een verwoede poging doen grip te krijgen op die weerbarstige werkelijkheid, waarin veel 'dingen' gebeuren die je zelf mist.
In dit verband is ook belangrijk HOE je dit inzicht, standpunt, conclusie formuleert. En hiermee komen we op het thema van de studiedag. Een bibliohecaris die op deze manier bezig is vertelt in feite een verhaal. Haalt uit de boze buitenwereld een groot aantal brokken informatie samen en bouwt iets nieuws: een verhaal. Het is absoluut een creatief iets. Tenminste, als die bibliothecaris zelf dat gebouw(tje) optrekt en niet leent van een collega bibliothecaris uit Groningen. Want dan is hij bezig met copy-paste. Dat mag. Maar eigenlijk is het not done in de 21e eeuw. Daarin zijn we volgens sommige denkers veroordeeld om als een soort kunstenaar door het leven te bewegen en doorlopend unieke dingen tot stand te brengen. De 21e eeuw als een groot Lego-paradijs waar we voortdurend met alle, zeer diverse steentjes unieke 'dingen' maken. Verbindingen leggen.
Achteraf had ik wellicht dit onderdeel weg kunnen laten. Had ik aan het eind van mijn presentatie niet zo hoeven te jagen. Maar aan de andere kant wilde ik de toehoorders een mij onlangs aangereikt verhaal niet onthouden. Afkomstig van Maria Popova, een Bulgaars-Amerikaanse vrouw die sinds zeven jaar het blog Brain pickings onderhoudt. Waarop zij lange artikelen schrijft over het belang van cultuur, lezen, kunst maken en ervaren, creativiteit. Prachtig geïllustreerd. Ze verwijst vaak naar interessante personen. Zo ook enkele weken voor deze studiedag, toen ze in een artikel aandacht vroeg voor het verschil tussen informatie, kennis en wijsheid. In haar artikel nam ze het beeld mee van iemand die een schip wil bouwen (Shipbuilding)
Information is having a library of books on shipbuildingJe zult bouwstenen moeten hebben om te kunnen gaan bouwen. Je moet informatie verzamelen.
Knowledge apllies that to building a ship. Maar: access to the information - the books - is a prerequisite for the knowledge, but not a guarantee
Moral wisdom helps you tell the difference between the right direction and the wrong direction in steering the shipDe clou zit natuurlijk aan het eind. Wijs ben je pas als je met de door jouw verzamelde stukjes informatie iets hebt geleerd (zeg: kennis vergaard) om er vervolgens iets goeds mee te doen. Wijsheid heeft - en dat is de centrale boodschap van haar verhaal - te maken met afwegen wat goed of slecht is. Het is geen onafhankelijk, neutraal of objectief 'iets'. Integendeel: een wijs iemand weegt belangen af.
Rol van de bibliotheek
De bibliotheek is natuurlijk vooral bezig informatie te verzamelen, ontsluiten en aanbieden. In de hoop dat haar gebruikers met die informatie tot kennis en wijsheid komen. Maar over dat aanbieden van informatie kun je als bibliotheek wel voor 'een bepaalde richting' kiezen. Aan de ene kant staan bibliothecarissen die het (erg) belangrijk vinden dat zij haar klanten aanbieden wat zij vragen. Aan de andere kant zijn er ook bibliothecarissen die - vanuit een bepaalde kijk op de werkelijkheid (waarover iets verderop iets meer) meer aanbieden. Ook 'dingen' onder de aandacht brengen die de gemiddelde gebruiker juist niet zocht.
De eerste soort bibliothecarissen vertellen vooral het verhaal van een ander. Zij realiseren zich wellicht onvoldoende dat het gros van 'de vraag' van het publiek gemanipuleerd is. Het heeft ook te maken met de notie van de 'filter bubble'. Die geldt natuurlijk niet alleen voor bibliothecarissen. DWDD is een perfect voorbeeld om dat te illustreren. Hoeveel bestsellers heeft dit programma al niet opgeleverd?
Het beeld dat Maria Popova gebruikt (Shipbuilding) bracht bij mij, toen ik het las, meteen (stante pede) een liedje naar boven. Shipbuiliding, een song van .... Robert Wyatt. Uit het begin van de jaren tachtig. Een liedje over de Falkland islands en de oorlog tussen Engeland en Argentinië. Maar nee, geen liedje van Wyatt, want geschreven en ook opgenomen door Elvis Costello. Maar de mooiste versie is van Robert Wyatt! Aan de andere kant: op de Costello-opname kun je Chet Baker op trompet horen. Een prachtig liedje dat in deze eeuw ook door June Tabor en The (zusjes) Unthanks is opgenomen. Een liedje dat impliciet ook een illustratie is van de gedachte dat er verschillend gedacht kan worden over wat belangrijk is. In het begin van de jaren tachtig was het kommer en kwel in Engeland (hoge werkloosheid). Toen brak de oorlog om die eilanden uit en trok de werkgelegenheid in Engelse steden weer aan. Waarom? Er zouden weer oorlogsschepen gebouwd gaan worden. Meer werk en inkomen. Maar aan de andere kant: door die schepen zouden in de toekomst ook weer mensen gaan sneuvelen.
When we could be diving for pearls
Intermezzo (2)
Terwijl ik op zondag 28 september de presentatie aan het voorbereiden was kwam een tweet van econoom Robert Went voorbij. Die als een soort kers op de taart toegevoegd kon worden. Je hoopt dat mensen met aangereikte en opgedane stukjes informatie iets gaan doen. Dat er kennis ontstaat. Begrip ontstaat hoe dit of dat werkt. Maar eigenlijk hoop je dat mensen met hun kennis wijze dingen (gaan) doen. Of - een buzzwoord - creatief worden of zijn. Unieke bouwwerken tot stand brengen.
Aan het eind van 2014 durf ik wel de stelling te betrekken dat we écht op weg zijn naar een volstrekt andere wereld. Sterker: we zitten in een andere tijd. Waar overal geoefend wordt. Overal zijn 'dingen' aan het schuiven. Ontstaan nieuwe manieren om dit of dat te regelen. Dit is niet langer een vermoeden of een gevoel. Nee, we zitten midden in die transitie. Hoogleraar Jan Rotmans - die we op 25 februari 2014 in theater Markant voor een volle zaal (550 mensen) lieten spreken - gebruikt vaak de zin dat we in een verandering van tijdperk zitten. Niet zoals de generaties voor ons in een tijdperk waarin veranderingen plaatsvinden. Een oud, afgesleten model loopt op haar laatste benen. Er komt een ander bovendrijven. Met veel gedoe. Onzekerheid. Frustraties. Maar ook een periode vol hoop en met kansen voor mensen die de mogelijkheden zien en grijpen.
In een column voor het Brabants Dagblad heb ik het over aanzeggers. Of aansprekers. Dat waren mannen die tot in het midden van de vorige eeuw langskwamen om aan te zeggen dat deze of gene dood was. En op die dag was de begrafenis. Opgewekte aanzeggers zijn alom in ons midden. Het zijn mannen en vrouwen die als het ware redelijk opgewekt komen vertellen dat ons oude model (bijna) overleden is. Maar geen nood, er is een nieuw model in de maak. Kijk, dit en dat gebeurt er al. En gelooft u het niet. Ik noem enkele sectoren of terreinen waar de komende jaren veel gaat schuiven: economie, (betaald) werk, pensioenen, zorg, voedsel, armoede, grenzen, gezondheid, privacy, sterven, lezen of het democratisch functioneren. Centraal staat de vraag wat een goed leven is. Draait het in 't leven om het BNP of het BNG (het Bruto Nationaal Geluk)?
In de TrendRede 2015 wordt gerept van een betekenisrevolutie. We zitten er midden in. En overal lopen ook systeemprikkers en ketenkrakers rond.
Zonder volledige te zijn noemde ik drie grote ontwikkelingen, thema's of vragen. De eerste is de Wet van Moore, die er voor zorgt ontwikkelingen steeds sneller gaan. Van lineaire naar exponentiële groei. De grote aanjager achter wetenschap en daarvan afgeleide technologie. Het tweede punt is de vraag wie het in onze samenleving voor het zeggen heeft. Wie is de baas in ons eigen brein, de baas in een land en de baas over 'de toekomst'. Verder komt steeds prominenter de vraag op over de richting die we als samenleving in zouden moeten willen slaan. In wat voor samenleving willen we eigenlijk leven?
Er wordt veel over geschreven
We leven in spannende, verwarrende tijden. Gelukkig wordt er veel over geschreven. Over uiteenlopende aspecten van onze transitie. Soms wordt de nadruk gelegd op de diagnose (wat is er aan de hand?), een andere keer doen schrijvers voorstellen om dit of dat in de toekomst anders te gaan doen. Het is een stortvloed aan meningen, analyses, verhalen. Een mooie taak voor een bibliothecaris om die stortvloed te 'begeleiden'. Aloude dingen doen als collectioneren en ontsluiten. Maar je kunt er als (moderne?) bibliothecaris (gids? verkenner?) iets extra's aan toe voegen. Hoe? Door een standpunt in te nemen.
Deze verwarrende tijden schreeuwen om duiding. Mensen die als een soort gids of verkenner uit de informatiestortvloed waardevolle 'dingen' naar voren halen. Ze in context zetten. Leden en niet-leden verleiden er kennis van te nemen. Hoe? Door er een ratjetoe aan werkvormen op los te laten. Voor uiteenlopende doelgroepen.
Mensen te voeden met de dilemma's waar we voor staan
Deze zin werd op een onverwacht moment aangereikt. En degene die de zin uitsprak (tijdens een lezing) had niet dé bibliotheek op het oog. Nee. Hij bedoelde als econoom van de 'nieuwe stempel' de consumenten van dit land. Wij allemaal dus. Henk van Tuinen heeft heel zijn leven gewerkt voor het CBS. Als econoom. Kort na zijn pensioen verscheen in het najaar van 2013 Ons land kan menselijker : naar een economie die de samenleving verbetert. In dit boek houdt hij een warm pleidooi om een fonds in het leven te roepen, vanwaaruit campagnes gefinancierd kunnen worden die tegen het almachtige reclamegeweld ingaan. Een hopeloos voorstel, althans voorlopig.
Toen Henk van Tuinen dat op zondag ?? in de Groene Engel in Oss zei - voelde ik meteen aan dat die zin op ons, de bibliotheek sloeg. Een van onze rollen is de mensen in onze regio te voeden met de dilemma's van onze tijd en samenleving. Niet om ze te vertellen wat er moet gebeuren, maar meer hen de vraag voor te houden of er over dit of dat onderwerp niet nagedacht zou moeten worden. Om te komen tot een besluit om iets in die andere wereld anders te gaan doen.
Een unieke constatering?
Alhoewel de zin van Henk van Tuinen erg fraai is - en ik hem doorlopend gebruik - zijn er veel meer mensen die ongeveer op hetzelfde wijzen. Als mensheid staan we voor grote uitdagingen, veranderingen. We zitten midden in een proces waarin 'het oude model' afsterft en langzaamaan - alhoewel soms met schokken - plaats maakt voor nieuwe vormen. En zoals ik hierboven al aangaf: er wordt heel veel over geschreven. Klik hier voor de literatuurlijst van de Lezers van Stavast.
Tien jaar jaarthema's
Achteraf begrijp je beter wat je zoal gedaan hebt. In 2004 begonnen we in Oss met een reeks lezingen rondom een bepaald thema. Dat door sprekers vanuit verschillende achtergronden werd toegelicht. Op een vaste dag in het jaar: de derde zondag van de maand. Van oktober tot april. In zaal De Groene Engel in Oss. Tijdstip: van twee tot vier. Met na afloop een drankje in het inpandige café. Na die eerste reeks kwam er een tweede, derde enzovoorts. We sloten de rij onlangs af: april 2014. Tien jaar lang een jaarthema. En achteraf kun je constateren dat we tien jaar lang een verhaal hebben verteld. Een verhaal dat in de titel iets vertelde over 'dingen' die in onze samenleving spelen. Speelden. Thema's die elkaar als het ware 'opvolgen'. Titels die laten zien hoe de samenleving zich de afgelopen tien jaar heeft ontwikkeld.
Een bibliothecaris die op zeker moment een standpunt inneemt wordt een verhalenverteller. En gaat vervolgens nadenken over werkvormen om dat verhaal neer te zetten. Moet nadenken voor wie het verhaal bedoeld is. Wanneer hij het verhaal wil vertellen. En welke methodes daarvoor geschikt zijn. Er zijn veel varianten beschikbaar.
Hét verhaal van onze tijd?
Aan het eind van mijn verhaal wilde ik de bibliothecarissen meenemen in het verhaal dat we de laatste jaren vertellen. Zeg maar de notie dat we midden in een grote transitieperiode zitten, waarin alles (nou ja, bijna alles) aan het schuiven is. Door tijdgebrek schoot dit er bij in. Ik wilde ze de laatste drie jaarthema's laten zien en kort aangeven waar die over gaan: Who's in control?, Echte waarde(n) en Oefenen voor een andere tijd.
Bijna alles wat op dit moment in de samenleving gebeurt kun je onder deze noemers scharen. Overal wordt binnen de Westerse samenleving nagedacht of ons oude model nog wel 'mee kan' in de 21e eeuw. En in dat proces moeten mensen zich af vragen wie er stuurt (of gestuurd wordt), wat échte waarde heeft en zich steeds realiseren dat we overal gedwongen zijn op zoek te gaan naar werkbare alternatieven. En dat laatste kan alleen door oefenen. De tijd dat dé oplossingen van bovenaf in een blauwdruk over ons uit werden gestort is voorbij. In een liedje van Gretchen Peters (Idlewild, van de cd Hello cruel world uit 2012) wordt het prachtig verwoordt:
They think we're driving, I know we're drifting
Rollen van de bibliothecaris
Ik had aan het slot amper tijd om mijn collega bibliothecarissen een zevental rollen voor te houden. Die we allemaal, door elkaar heen de hele dag hebben te spelen. Een inzicht dat ik gejat heb van andere denkers. Vijf rollen werden in 2012 aangereikt door marketing- goeroe' Seth Godin. Een Amerikaan die in zijn online manifesto Stop stealing dreams (What are schools for?) in gaat op de vraag hoe we onze kinderen op school zouden moeten klaarstomen voor de 21e eeuw. Een prachtig geschreven pamflet, waarin hij (ook) een zeer warm pleidooi houdt voor het belang van lezen én schrijven. In het langste hoofdstuk (The future of the library) benoemt hij vijf rollen voor de bibliothecaris. Hij noemt de rol van producer (of regisseur), impresario, leraar, conciërge en verbinder.
Een Amerikaanse bibliothecaresse - Sarah Visintini - noemt vijf andere rollen. Twee daarvan wijken af van die van Seth Godin. Een bibliothecaris is ook deelnemer én student.
De belangrijkste rol van een bibliothecaris is bij hem (en daar ben ik het wel mee eens) dat hij mensen rondom een bepaald onderwerp bij elkaar brengt, dat er in die groep iets (creatiefs) gebeurt; inzicht groeit in dit of dat. Hij doet dit niet zo maar. Nee, hij denkt na over wat hij wil bereiken, tot stand brengen. Huurt indien nodig mensen of andere 'dingen' (zoals een tentoonstelling) in, legt af en toe aan groep mensen iets uit, is niet te beroerd om zelf koffie te schenken of de beamer aan te sluiten. Maar bovenal is hij bezig met verbinden. Mensen met ideeën. En die bibliothecaris maakt deel uit van die groep (als deelnemer) en leert er zelf ook iets van.
Andere verhalen
Ik had op dinsdag 30 september geen tijd meer om met de zaal aanzetten voor nieuwe verhalen te delen. Het zijn gedachten over 'dingen' die me de laatste tijd steeds vaker opvallen.
Allereerst de notie dat we in pre-revolutionaire tijden leven. Er hoeft maar dít te gebeuren, of de vlam zou in de pan kunnen slaan. Mensen die het niet langer pikken, boos worden, in opstand komen. Waartegen? Een soort kaste die over de hoofden van veel burgers heen beslissingen neemt die het gros van de bevolking écht niet wil. Maar die maatregelen worden desondanks toch genomen en niemand lijkt in staat de trein te stoppen.
Verder zie ik ook steeds vaker dat mensen aan de ene kant wel weten dat we in een samenleving leven die vergeven is van wetenschap én technologie. Sterker: zonder die hele machinerie dondert onze samenleving in elkaar. En tegelijkertijd zie ik overal signalen dat mensen zich daar van af willen keren. Niet wensen te horen dat zij zelf in hun eigen hersenen niet de baas zijn, willen geloven in 'iets'. Op zich geen nieuwe gedachten, maar aan de andere kant zou je de conclusie kunnen trekken dat mensen niet willen dat 'de wetenschap' hen van al hun illusies berooft. Het boek We zijn nog nooit zo romantisch geweest van Hans Kennepohl is daar een perfect voorbeeld van. We leven in een romantische Verlichting of een verlichte Romantiek.
Levenshouding
Ik wou afsluiten met twee gedachten. Een soort dagsluiting. De eerste is de levenshouding van de eerder genoemde Seth Godin: Go, make something happen. Elke bibliothecaris zou wat mij betreft zo in het leven moeten willen staan. Zorg dat je iets voor elkaar krijgt. Het doet er niet zo veel toe - ho ho, het doet er wel toe! - als je maar zorgt voor leven in jouw eigen brouwerij, sorry bibliotheek en omgeving.
De tweede is dat je als bibliothecaris blijft lezen. Je doorlopend jezelf voedt met veel en bijzondere legosteentjes. Dan komt het allemaal goed. Amen.
(dinsdag 7 oktober 2014)
Hans van Duijnhoven
zondag 5 oktober 2014
Van voor naar in
Oefenen voor een andere tijd
In mei 2013 werd op dit blog in een lang artikel geformuleerd waar het thema vandaan komt en wat we er mee bedoelen. Klik hier voor dat stuk. Daarin werden ook enkele regels opgenomen die nog steeds in de kop van dit blog zijn opgenomen:
Veerkracht zullen we de komende jaren hard nodig hebben. Ons oude model is “op”. Niemand weet hoe het nieuwe er uit zal zien. Elk van ons zal binnen zijn of haar omgeving op zoek moeten naar waardevolle alternatieven. We gaan – om met Peter Sloterdijk te spreken - massaal oefenen.
Er wordt massaal geoefend
Het jaarthema hebben we niet zomaar met een jaar verlengd. Overal wordt op dit moment geoefend voor een andere tijd. Er zijn weinig sectoren in de maatschappij waar op dit moment geen 'dingen' aan het schuiven zijn. Waar mensen tot de conclusie (moeten) komen dat hun 'model' niet meer werkt. Dat er 'iets' moet veranderen. We zitten zoals hoogleraar transitiekunde Jan Rotmans dat noemt in een verandering van tijdperk. Dat levert een hoop gedoe, onzekerheid en kansen op. Met mensen die daarin mee kunnen, maar aan de andere kant ook velen die er last van hebben.
Het democratisch functioneren van onze samenleving
Ook hier schort iets aan. Ons model vertoont slijtageplekken. Veel kiezers en burgers weten zich amper meer vertegenwoordigd door 'de politiek'. Er zijn denkers en andere mensen die zich kritisch uitlaten over ons huidige systeem. Soms komen ze met alternatieven om 'de kloof' tussen 'de politiek' en de burgers te overbruggen. Een van hen is David Van Reybrouck, een Belgisch denker die in 2011 in Brussel de eerste zogenaamde G1000 organiseerde. Een burgerforum waar 'normale' mensen praten over de zaken die in een gemeente spelen. Bedoeld om te inventariseren wat er niet jofel loopt en hoe er wellicht iets aan gedaan kan worden. Burgerparticipatie. Niet tegenover maar naast 'de politiek'. In maart 2014 werd in Amersfoort de eerste Nederlandse G1000 gehouden. En gisteren - zaterdag 4 oktober 2014 - in de gemeente Uden de tweede.
Een feestje in Uden
Toevallig had Hans van Alebeek, de chef van de edities Uden-Veghel en Oss van het Brabants Dagblad, me enkele weken daarvoor gevraagd om vier keer een column te schrijven voor de opiniepagina van zijn krant. De eerste verscheen op 4 oktober en aangezien ik me als tafelvoorzitter voor de G1000 Uden had aangemeld, kon ik daar mijn eerste column mee beginnen.
Vandaag wordt in Uden een feestje gevierd. En alhoewel ik niet meer in Uden woon, mag ik toch meedoen. Als een van de tientallen tafelvoorzitters samen met échte Udenaren proberen het burgerforum G1000 Uden tot een succes te maken.Deze dag is - niet alleen - in mijn perceptie een groot succes geworden. Ruim vierhonderd mensen spraken tussen tien en drie uur 's middags tijdens verschillende sessies zeer geanimeerd in wisselende groepjes over zaken die in Uden spelen. Onderwerpen waar 'iets' mee gedaan moet worden. En iedereen aanwezig begreep dat het niet de bedoeling was een soort boodschappenbriefje te formuleren en dat af te leveren bij 'de politiek'. Met de woorden: "Alsjeblieft, hier zijn onze grieven en wensen. Veel succes met de uitvoering!" Integendeel. De meeste deelnemers begrijpen drommels goed dat burgerij en politiek samen zullen moeten optrekken om dingen voor elkaar te krijgen. Onbedoeld een perfect voorbeeld van Oefenen voor een andere tijd. Buiten de normale politieke kaders om proberen mensen (a) te betrekken bij de uitdagingen van onze andere tijd (in Uden) en (b) draagvlak creëren om alle (halfbakken) voorstellen, suggesties en ideeën van de grond te krijgen. De tijd zal leren of (en hoe) alle tien ideeën die aan het eind van de middag kwamen bovendrijven, uitgevoerd zullen worden.
Tijd voor een borrel
Na afloop, iets na drie uur 's middags stonden enkele gemeenteraadsleden achter de bar en tapten bier en schonken glazen fris en wijn in. Als gebaar van de gemeenteraad om te laten zien dat zij dankbaar waren voor de komst en inzet van alle Udense G1000-gangers. Er werd geanimeerd nagepraat en veel genetwerkt. Want, één ding is zeker: 'het werk' begint nu. Hoe zullen de tien ideeën verder uitgewerkt worden. Dat kan alleen als Udenaren samenkomen om idee A, B of Cte gaan uitwerken. Samen met 'de gemeente'; die kan faciliteren, belemmeringen opheffen, wellicht her en der wat financieel kan bijspringen, een duwtje in de goede richting geven.
Tijdens die borrel fladderde ikzelf ook van de een naar de ander. En sprak op zeker moment ook met een van dé grote animators achter de G1000 Uden: Ron Crone. Die in de maanden voor de vierde oktober ook via Twitter zeer actief was. Daar kwamen we elkaar ook vaak tegen. Hij twitterde een tweet van mij door of andersom. Op zeker moment kwam tijdens dit korte gesprek de zin Oefenen voor een andere tijd voorbij. Waarop Ron opmerkte dat we inmiddels in die andere tijd zitten. En verhip. Dit was anderhalf later weer zo'n bingo-moment. Ron sloeg de spijker op z'n kop. Het jaarthema Oefenen voor een andere tijd klopt helemaal. Nog steeds, maar aan het eind van 2014 kun je gerust stellen dat we écht in die andere tijd leven. We staan niet langer aan de vooravond van die andere tijd. Nee, we leven er in. En - dat blijft - daarin zijn we allemaal in onze eigen omgeving, sector, branche, straat, buurt, wijk en stad aan het oefenen. Oefenen, want niemand weet wat wel of niet gaat werken. We zullen overal iets anders moeten uitproberen. In de hoop dat we de juiste wegen inslaan. Zo niet, dan proberen we iets anders.
Oefenen in een andere tijd
Dit blog zal qua url niet kunnen veranderen! Maar verder staat ons niets in de weg om de komende dagen her en der enkele aanpassingen door te voeren. Het stelt niet veel voor (van VOOR naar IN) maar de impact is veel groter. Het besef dat we IN die andere tijd bezig zijn. Sorry, we oefenen.
(zondag 5 oktober 2014)
Hans van Duijnhoven
maandag 15 september 2014
Nogmaals De kracht van verhalen
Redelijk vaag, nietwaar?
Maar dat is ook precies onze bedoeling. Een belangrijk kenmerk van onze 21e eeuw - en misschien wel het belangrijkste - is dat alles onzeker zal zijn. Doorlopend zal blijven veranderen. De tijd van de blauwdrukken en boeken waarin precies stond hoe te handelen is definitief voorbij. Alain de Botton nam niet voor niets ruim een anderhalf jaar geleden in zijn (artikel) Ten virtues for the modern age, de deugd (of waarde) resilience als nummer één op. Veerkracht. Dat zullen we allemaal hard nodig hebben.
Is zoals wellicht bekend sinds de vroege zomer van 2013 het jaarthema van de bibliotheken in Noord Oost Brabant. Het is feitelijk een verhaal. Waarin we laten zien waar onze samenleving staat, wat er zich aan het afspelen is en waar 'we' ongeveer naar toe gaan. Een verhaal dat voor mensen als een soort leidraad in hun doen en handelen kan dienen. Overal in de samenleving gist het. Van de tegenslagen, veranderingen, kansen en ontwikkelingen. En kun je ook overal in diezelfde maatschappij mensen (alleen, maar vaker in groepen) bezig zien, die in hun omgeving én op hun eigen manier iets anders tot stand (willen) brengen. Experimenteren. Niet langer wachtend op hoger geplaatste personen. Nee, bezig om 'iets' wat zij belangrijk vinden tot stand te brengen. Er worden veel woorden gebezigd om dit aan te duiden: kantelen, verandering, paradigmashift, society 3.0 ...
Oefenen is een werkwoord
Iedereen? Nou ja, veel mensen zijn aan het oefenen voor een andere tijd. Ons jaarthema bevat nadrukkelijk een werkwoord (oefenen) en geen zelfstandig naamwoord (oefeningen), want niemand weet hoe die 'andere tijd' er uit zal zien. Er ligt nergens een boek waarin staat hoe te handelen. Integendeel. Op veel plaatsen worden andere oplossingen voor dezelfde problemen bedacht, gerealiseerd. Je zou kunnen zeggen dat in onze o zo complexe samenleving overal brokjes informatie liggen die door evenzovele mensen op een 'andere' manier worden opgepakt, maar vooral herschikt. Waardoor er vanuit dezelfde brokken (ogenschijnlijk objectieve) informatie andere percepties op de samenleving worden 'gemaakt'. Op basis waarvan vervolgens 'iets' tot stand wordt gebracht. Zo ontstaan verschillende 'verhalen'.
Gisteren - zondag 14 september 2014 - kwam rond het middaguur een artikel 'voorbij' waarin kort en krachtig werd duidelijk gemaakt hoe brokjes informatie aan het begin staan van al ons doen en handelen. Maar dat informatie an sich niet zo belangrijk is als velen denken. Integendeel. En dat er in de samenleving professionals rondlopen die een rol spelen om van informatie kennis én wijsheid te maken. Feitelijk is het artikel (met daarin opgenomen een filmpje) een perfecte illustratie van het thema van het congres De kracht van verhalen. Alleen vergeet de persoon die verantwoordelijk is voor dit korte artikel - Maria Popova - bibliothecarissen te noemen.
Wisdom in the age of information and the importance of storytelling in making sense of the world
We live in a world awash with information, but we seem to face a growing scarcity of wisdom. And what’s worse, we confuse the two. We believe that having access to more information produces more knowledge, which results in more wisdom. But, if anything, the opposite is true — more and more information without the proper context and interpretation only muddles our understanding of the world rather than enriching it.
This barrage of readily available information has also created an environment where one of the worst social sins is to appear uninformed. Ours is a culture where it’s enormously embarrassing not to have an opinion on something, and in order to seem informed, we form our so-called opinions hastily, based on fragmentary bits of information and superficial impressions rather than true understanding.
“Knowledge,” Emerson wrote, “is the knowing that we can not know.”"Kennis," schreef Emerson, "is het besef dat we niet weten."
To grasp the importance of this, we first need to define these concepts as a ladder of understanding.Om het belang hiervan te kunnen begrijpen, moeten we deze concepten als een ladder van begrijpen definiëren.
At its base is a piece of information, which simply tells us some basic fact about the world. Above that is knowledge — the understanding of how different bits of information fit together to reveal some truth about the world. Knowledge hinges on an act of correlation and interpretation. At the top is wisdom, which has a moral component — it is the application of information worth remembering and knowledge that matters to understanding not only how the world works, but also how it should work. And that requires a moral framework of what should and shouldn’t matter, as well as an ideal of the world at its highest potentiality.
This is why the storyteller is all the more urgently valuable today.Daarom is een verhalenverteller vandaag de dag meer dan ooit waardevol.
A great storyteller
A great storyteller — whether a journalist or editor or filmmaker or curator — helps people figure out not only what matters in the world, but also why it matters. A great storyteller dances up the ladder of understanding, from information to knowledge to wisdom. Through symbol, metaphor, and association, the storyteller helps us interpret information, integrate it with our existing knowledge, and transmute that into wisdom.
Susan Sontag once said that “reading sets standards.” Storytelling not only sets standards but, at its best, makes us want to live up to them, to transcend them.
A great story, then, is not about providing information, though it can certainly inform — a great story invites an expansion of understanding, a self-transcendence. More than that, it plants the seed for it and makes it impossible to do anything but grow a new understanding — of the world, of our place in it, of ourselves, of some subtle or monumental aspect of existence.
At a time when information is increasingly cheap and wisdom increasingly expensive, this gap is where the modern storyteller’s value lives.In een tijd waarin informatie steeds goedkoper en wijsheid steeds duurder wordt, kan de waarde die de verhalenverteller levert de kloof overbruggen.
Information is having a library of books on shipbuilding. Knowledge applies that to building a ship. Access to the information — to the books — is a prerequisite for the knowledge, but not a guarantee of it.Informatie is een bibliotheek vol boeken over scheepsbouw hebben. Kennis pas je toe om daarmee een schip te kunnen bouwen. Toegang tot informatie - tot die boeken - is een vereiste om kennis op te doen, maar is geen garantie.
Once you’ve built your ship, wisdom is what allows you to sail it without sinking, to protect it from the storm that creeps up from the horizon in the dead of the night, to point it just so that the wind breathes life into its sails.
Moral wisdom helps you tell the difference between the right direction and the wrong direction in steering the ship.Morele wijsheid helpt je het verschil te maken tussen de goede en verkeerde richting waarin het schip moet gaan.
A great storyteller is the kindly captain who sails her ship with tremendous wisdom and boundless courage; who points its nose in the direction of horizons and worlds chosen with unflinching idealism and integrity; who brings us somewhat closer to the answer, to our particular answer, to that grand question: Why are we here?
Maria Popova is een Bulgaarse Amerikaan die sinds ruim zeven jaar het blog Brain pickings in de lucht houdt. Een plek waar ze één keer per week verslag doet van haar studie. Haar zoeken naar relevante teksten van mensen die zich uitspreken over wat het betekent mens te zijn. Ze verwijst bijna altijd naar kunstenaars die zich uitspraken en uitspreken over het belang van creativiteit, je als mens (blijven) ontwikkelen, het belang van boeken, films, muziek, schilderijen, prenten en andere culturele uitingen. Wekelijks verschijnt op zondag haar newsletter. Haar artikelen zijn meestal lang tot erg lang. Prachtig verlucht met afbeeldingen. Het lukt zelden om alles te lezen. Maar ze heeft een goede neus voor interessante mensen. Is een perfect voorbeeld van iemand die de gave bezit van de ver- en bewondering. Door haar artikelen krijg je vaak zin om iemand die zij naar voren haalt te gaan ontdekken.
Maria Popova geeft in het begin van het hierboven (vertaalde) artikel (Wisdom in the Age of Information and the Importance of Storytelling in Making Sense of the World) aan dat ze uitgenodigd werd om deel te nemen aan het congres Future of Storytelling. Met de mooie ondertitel: Reinventing the way stories are told. Deze wordt gehouden op 1 en 2 oktober 2014 in New York. Eén dag na 'ons' congres De Kracht van verhalen. Toeval? Waarschijnlijk niet. 'Het' hangt in de lucht. Het gevoel dat we als samenleving snakken naar (nieuwe, andere) verhalen. Om onze complexe wereld te begrijpen en van daaruit te kunnen gaan handelen.
Voor dat congres op 1 en 2 oktober heeft ze haar tekst verwerkt in een prachtig filmpje. Gemaakt met ene Drew Christie. In die inleidende woord geeft ze aan op welke vraag haar tekst en filmpje een antwoord is:
the question of how we can cultivate true wisdom in the age of information and why great storytellers matter more than ever in helping us make sense of an increasingly complex world.De vraag hoe we echte wijsheid kunnen ontwikkelen in het informatietijdperk en waarom grote verhalenvertellers er meer dan ooit toe doen om ons te helpen grip te krijgen op onze almaar complexer wordende wereld.
Wisdom in the age of information (4:34/9 september 2014/14.995x op 15-9-14)
Bibliothecarissen maken zich terecht zorgen over hun werk en vak. Het wordt aan alle kanten ondermijnd. Veranderingen alom. We moeten Oefenen voor een andere tijd. Het 'verhaal' van Maria Popova biedt een uitweg. Er zijn uiteraard andere denkers (David Lankes, om slechts één naam te noemen), maar de kracht van Maria Popova is dat ze als buitenstaander appelleert aan iets wat 'eigenlijk' altijd deel uitmaakte van het bibliothecarissen vak: duiding. Als gids door het leven bewegen.Complexe 'dingen' in een context plaatsen.
Té (?) veel bibliothecarissen maken zich in dit land (en daarbuiten?) echter druk om zaken die te maken hebben met logistiek. Denken dat ebooks en het al dan niet mogen uitlenen daarvan belangrijk is. Of een landelijke pas introduceren opdat iemand uit Veghel indien nodig ook in Dedemsvaart kan lenen. Té laat geregeld, en feitelijk bestond die mogelijkheid al. Een landelijke catalogus als oplossing voor alle problemen? No way. Allemaal oud denken.
De nieuwe (?) rol van 'de' bibliothecaris is om verhalen te gaan vertellen. Vanuit zijn of haar passie. Uit die oneindige (en paradoxaal in relatie tot dat woord) hoop informatie legosteentjes verzamelen, ze in een context plaatsen en mensen in de omgeving verleiden er iets mee te gaan doen. Waarom? Opdat zij beter begrijpen in wat voor wereld we terecht zijn gekomen. En (erg belangrijk) ze de juiste keuzes maken. Hier komt dus weer het element naar voren dat Maria Popova (ook) benadrukt: er zijn 'dingen' die belangrijker zijn dan andere. Het is nodig om te bepalen wat waarde heeft en wat (ietsje) minder. De bibliothecaris hoeft (beter: mag) dat niet aan haar achterban op te leggen, voor te schrijven. Maar evident is wel dat elk 'verhaal' dat de bibliothecaris vertelt een keuze impliceert. Hij of zij had ook andere brokjes informatie op een andere manier kunnen rangschikken en op basis daarvan een standpunt innemen. Een ander verhaal vertellen. Waardenvrij door het leven gaan kan niet (meer) in de 21e eeuw.Er zijn nog plaatsen beschikbaar op 30 september 2014. Een retourtje naar New York is ook een optie, maar Oss is dichterbij. Luister welk verhaal Christien Brinkgreve, Joke Hermsen, Jeroen Vanheste en Jan van Bergen van Henegouwen afsteken. En ga daarna gelouterd naar huis om uw eigen verhaal te gaan vertellen.
The more of these building blocks we have, and the more diverse their shapes and colors, the more interesting our creations will be.
(maandag 15 september 2014)
Hans van Duijnhoven
Abonneren op:
Posts (Atom)