De TrendRede 2014

Naar de tweede dinsdag van september wordt door veel mensen uitgekeken. Niet om met een vlaggetje te gaan zwaaien, hoeden te bewonderen of horen hoe 'onze' koning het doet. Nee, naar de tweede dinsdag van september wordt sinds enige jaren door een handjevol mensen uitgekeken. De dag dat de TrendRede wordt voorgelezen en op het net geplaatst.
Dit jaar voor de vierde keer. Het begint een traditie te worden. Het is té boud om te beweren dat de TrendRede belangrijker is als de échte Troonrede, maar iedereen die snakt naar een begeesterd verhaal over ons land, onze maatschappij én vooral hoe die zich aan het ontwikkelen is, zal gaan ontwikkelen kan beter de normale Troonrede negeren en een half uurtje uittrekken om de TrendRede te lezen.

TrendRede 2014
Een tiental trendwatchers nam in het voorjaar van 2010 op initiatief van Tom Kniemeijer het besluit om jaarlijks een TrendRede te gaan maken. In de maanden daaraan voorafgaand komen ze af en toe samen om de trends die zij bespeuren te bespreken. En Tom Kniesmeijer schrijft vervolgens een consistent verhaal op, dat op die tweede dinsdag van september in Utrecht wordt voorgelezen. En op internet wordt gezet.
Een relatief korte tekst, uniforme opmaak. Een document van 16 pagina's. Elk jaar een ander kleurtje. Herkenbaar. Maar vooral een tekst waarin vaak naar onderliggende zaken wordt verwezen. Kort aangestipt. De samenstellers gaan er van uit dat de lezer zelf wel verder op zoek gaat naar zaken die interessant zijn of lijken.

Een doorlopend verhaal
In het voorwoord geven ze zelf aan dat het onmogelijk en raar zou zijn om jaarlijks als trendwatchers een revolutie aan te kondigen. Een maatschappij, zelfs de onze, evolueert (toch) langzaam. Alhoewel velen, inclusief de TrendRedenaars, weten dat (waarschijnlijk) het tempo waarin nieuwe 'dingen' op ons afkomen wel degelijk aan het versnellen is.
Maar de TrendRedenaars geven aan dat hun TrendRede feitelijk gelezen kan worden als een vervolgverhaal over hoe Nederland (en de wereld) zich ontwikkelt.

Dit is de vierde TrendRede. Ieder jaar pakken we de rode draad op die door de recente geschiedenis loopt en trekken hem weer een stukje verder naar de toekomst. Dat betekent niet dat we ieder jaar de volgende revolutie verkondigen, eerder dat we verslag doen van de nieuwste stappen op het revolutionaire pad. Soms zijn dat muizenstapjes, soms olifantenpassen.

Van lentegevoel naar Oefenen

Tom Kniesmeijer publiceerde in 2009 Seizoenen van de tijdgeest : herkenbare patronen in heden, verleden en toekomst van Nederland. Daarin betrok hij de stelling dat een samenleving om de vijf tot zeven jaar van karakter verandert; als een seizoen. En dat een bepaalde reeks jaren achter elkaar kenmerken heeft van lente, zomer, herfst of winter. Ook stelde hij dat na een lente-reeks altijd een zomer komt, enzovoorts. Anno 2009 constateerde hij (terecht) dat we in Nederland (en een groot deel van de westerse wereld) in een winter terecht waren gekomen. Hij voorzag, achteraf foutief, dat binnenkort een lenteperiode zou aanbreken. Vol hoop, opbloei van nieuwe 'dingen', optimisme enzovoorts. Hij kon toen niet weten dat door de in 2007-2008 begonnen financiële crisis de winterperiode sterk verlengd zou worden. Anno 2013 zitten we nog steeds in zwaar winterweer. Maar desondanks laat een lente zich niet echt tegenhouden en komen her en der in de maatschappij allerlei krokussen op.

In de tot nu toe gepubliceerde TrendRedes gaat het telkens over die krokusjes. Signalen dat de samenleving als het ware opveert na een lange periode van sluimer, stilstand, afsterven. Kijk je zo naar onze huidige tijd dan kun je overal voorboden van die nieuwe lente zien.

Een nieuw element voor die nieuwe lente is dat het dit keer een bijzondere lente zal worden of zijn. Het lijkt er steeds meer op dat een (economisch) model dat decennia (wellicht twee eeuwen) lang heeft gefunctioneerd op haar laatste benen loopt. Dat we aan de vooravond staan van een andere maatschappij. Een kenmerk daarvan is vooral dat de tijd dat van bovenaf veranderingen over de samenleving werden uitgestort voorbij is. De boven ons gestelden hebben vaak geen 'verhaal' meer en proberen redelijk technocratisch als managers de zaak gaande te houden. Bij hen is weinig bezieling, warmte, vertrouwen te halen of krijgen. Nee, de verandering naar een andere tijd, een nieuwe lente zal van onderaf komen. En, aangezien er geen model klaarligt dat 'we' alleen maar hoeven uit te gaan rollen, moeten we - helaas - gaan oefenen. We weten niet wat wel of niet gaat werken. Komen er alleen achter door iets uit te proberen.

Maar waarin gaan we oefenen?
In de TrendRede 2014 komen enkele woorden vaker voor. Het meest gebruikte woord  is waarde(n). Ook wordt een keer waardevol gebezigd. Daartegenover staat dat het woord control(e) vijf keer wordt genoemd Maar niet in de typisch 20e eeuwse zin van dat we 'de controle' op dit of dat moeten versterken. Nee, integendeel. In de 21e eeuw zullen 'machthebbers' controle moeten laten gaan; er op vertrouwen (ook 6 keer) dat 'het' goed komt als mensen van onderaf óf binnen een 'oude' club weer 'vrij' worden gelaten.
Kernzin had in deze TrendRede kunnen zijn: create real value. Maar gelukkig is het aantal Engelse woorden beperkt.
De TrendRedenaars zien overal mensen die samenkomen om waardevolle dingen op te zetten. Niet zozeer om er stinkend rijk mee te worden, maar eerder omdat ze dit of dat belangrijk vinden. De meesten van hen zullen zich kunnen herkennen in uitspraken die onlangs hoogleraar positieve psychologie Jan Auke Walburg in het FD deed: 'Echt geluk zit in een levensmissie die je eigen belangen overstijgt'.

Enkele brieven
Tom Kniesmeijer sprak in oktober 2010 in de Groene Engel in Oss over het toenmalige thema Tijd voor een nieuwe lente. En sinds die tijd volgen we hem, en wisten dat  in november van dat jaar de Trendrede voor de eerste keer zou worden uitgesproken.
In juni van dit jaar liet ik Tom Kniesmeijer via mail weten dat we voor het thema Oefenen voor een andere tijd hadden gekozen. Eind augustus kreeg ik via Twitter door dat hij weer in de schrijffase voor de TrendRede zat. Ik wenste hem via mail veel succes en gaf aan dat ik verwachtte dat in de TrendRede 'iets' gezegd zou worden dat in het verlengde lag van ons jaarthema. Zijn antwoord was:

Je hebt gelijk, ik zit middenin het schrijfproces. Deze week was de worstelweek. Volgende week wordt de leuke week, dan valt altijd alles in elkaar.

Leuk dat je de Triodos bank zag. Ik heb ooit de strateeg van hun reclamebureau een uurtje bijgepraat over de TrendRede en daar kon hij wel wat mee. En wij konden het weer als voorbeeld gebruiken. Bijna een self fulfilling prophesy. 

Oefenen voor een nieuwe tijd raakt weer sterk aan wat we willen overbrengen met de TrendRede. Misschien dat ik je term wel leen, als dat mag, oefenen is een mooi woord, het past bij wat we willen zeggen over het afzien van maakbaarheid en het beste ervan maken. Sloterdijk is natuurlijk altijd een goede, trouwens..

De verwijzing naar Triodos sloeg op een commercial voor deze bank. Die ik onlangs had gezien en waarin in mijn ogen oefenende mensen voorbij kwamen. Klein. Het nieuwe groot


The end of the story
Het woord oefenen staat drie keer in de TrendRede 2014. En hij noemt ons; ietwat ruim geformuleerd, maar de zin "Een passende titel" zegt voldoende. En in het slotwoord komt het weer voorbij.

Mensen zijn aan het oefenen, ze bereiden zich voor op een nieuwe tijd, vanuit hun eigen energiebron.

Donderdag 31 oktober 2013
Spreekt Tom Kniesmeijer in de bibliotheek van Veghel 's avonds over 'zijn' TrendRede en Oefenen voor een andere tijd.

(donderdag 12 september 2013)
Hans van Duijnhoven