Citaten voor een toespraak

Op deze pagina treft u tientallen citaten aan uit boeken en artikelen die allen 'iets' te maken hebben met het thema Oefenen voor een andere tijd. Citaten die een relatie hebben met een toespraak die op 2 september 2013 uitgesproken had kunnen worden.

Het land is moe
Er is iets fundamenteel mis met de manier waarop wij vandaag de dag leven. Dertig jaar lang hebben we de jacht op materieel eigenbelang als een deugd beschouwd; die jacht is tegenwoordig zelfs het laatste restant van ons gevoel voor een collectieve zaak. We weten wat dingen kosten, maar we hebben geen idee wat ze waard zijn.  (pagina 13) (Judt)

Vertrouwen op je impulsen?
Vertrouw niet op je impulsen. Juist omdat we in een moeilijk te doorgronden wereld leven is slow thinking erg belangrijk. Op je impulsen kun je niet vertrouwen. Ja, als je een dier bent of een nomade in de steentijd, dan kan automatisch handelen heel nuttig zijn.

Veel informatie is gevaarlijk. De mens is niet beschaafd, en mijn somberheid hierover wordt versterkt door de ontwikkeling van de digitale samenleving. Onder het bombardement van zoveel informatie is het vrijwel onmogelijk nog een helder signaal terug te vinden. Die informatie-explosie wordt enorm bejubeld. Big data, dat is de toekomst! Maar het zal er alleen maar toe leiden dat er enorm veel valse verbanden worden gevonden. ()

De kunst in het leven is om twee of drie echte samenhangen uit de zee van ruis te vissen. Ik kies dan liever voor een kalmer leven, en laat al die zinloze verhaaltjes weg. De mens heeft een veel te grote neiging om alleen maar na te denken over wat hij voor zich ziet. (Dobelli in NRC 5 juni 2013) (Dobelli)

Een WRR-man, die veel heeft gelezen
Wie zijn opleiding genoot in de vorige eeuw doet er verstandig aan zich bij te scholen. Er is de laatste twintig jaar in de gedragswetenschappen veel veranderd. Tot in de jaren tachtig stond de psychologie in het teken van de ‘cognitieve revolutie’. Alle aandacht ging uit naar de mens als informatie verwerkend wezen en de dominante metafoor was de computer. Aan gevoel en intuïtie werd nauwelijks aandacht besteed. Dat is nu totaal anders. Eind vorige eeuw voltrok zich een ‘affectieve revolutie’ en even later volgde een ‘neurowetenschappelijke revolutie’. Ook zijn er baanbrekende onderzoeken verschenen over de grote rol van het onbewuste. Het bewuste redeneren, waarvan enkele decennia geleden nog zoveel werd verwacht, moet steeds vaker genoegen nemen met een bijrol. (pagina 9) ((Tiemeijer)

Uit een PvdA-rapport
Want net als in de periodes rond 1800 en 1900, gaat Nederland rond de eenentwintigste –eeuwwisseling door een kritieke overgangstijd. (pagina 9) (Tegenwicht)

Tegen de angst
We maken ons ook zorgen. Dat doen we zelfs in toenemende mate. Soms zijn we ronduit bang. Dat is niet goed. Dat ontwricht en verlamt en stemt ons bovendien pessimistisch. (pagina 10) (Bodelier)

De druppel en de oceaan
Onze planeet is met alle mensen, dieren en planten wonderschoon. We hebben echter ook grote zorgen. De problemen waar we vandaag mee te maken hebben, zoals de vervuiling van het milieu en de gevolgen daarvan voor het klimaat, het terrorisme en de criminaliteit, de armoede en de overmatige consumptie in de rijke landen van onze wereld, kunnen niet worden opgelost met de manier van denken en werken die deze problemen heeft veroorzaakt. Daarnaast zien we dat alles om ons heen in een razendsnel tempo verandert, de ontwikkeling in de informatietechnologie voorop. We staan op de drempel van een nieuwe tijd. (pagina 20) (Bekkers)

Helden uit noodzaak
De wereldeconomie is bijna vijf keer zo groot als een halve eeuw geleden. Als ze op dezelfde manier doorgroeit, zal ze in 2100 tachtig keer zo groot zijn. (pagina 76) (Gilding)

Niemand regeert
Nederland werd een marktstaat. Iedereen voor zich en een verwarde staat voor ons allen. Alles moest op de schop. Geen openbare dienst bleef onaangepast. Ministeries werden door elkaar geschud, ambtenaren konden overal terecht, deskundigheid werd een handicap. Nederland werd één groot bestuurslaboratorium. En wij maar klant-zijn.

Al die op afstand geplaatste diensten kregen toezichthouders, dat werd een hele industrie. (pagina 10-11) (Chavannes)

Niet alles is te koop
We leven in een tijd waarin bijna alles te koop is of verkocht kan worden. In de afgelopen drie decennia zijn markten – en marktwaarden – ons leven gaan beheersen als nooit tevoren. We zijn niet door een bewuste keuze in deze situatie verzeild geraakt. Het lijkt wel of het ons is overkomen.(pagina 11) (Sandel)

De val van Prometheus
We leven in een tijd van grote en voortdurende veranderingen, een soort van permanente overgang, die zowel fascinerend als verwarrend en bedreigend is. Sinds de val van het communisme en de versnelde mondialisering is de wereld sterk in beweging gekomen en lijkt de toekomst opener en onzekerder dan voorheen. Meer dan ooit zijn alle mensen – zij het in verschillende mate – met elkaar verbonden via de wereldmarkt en het wereldweb. (pagina 17) (Lemaire)

Niet voor de winst
We bevinden ons midden in een crisis van enorme omvang, die zwaarwichtige gevolgen kan hebben voor de hele wereld. (pagina 15) (Nussbaum)

Op de woelige baren van het leven hebben we een vuurtoren nodig, een oriëntatiepunt
We leven in een onzekere wereld, dat is duidelijk geworden door de economische recessie. Bij onzekerheid is het onze natuurlijke neiging om pas op de plaats te maken en te wachten tot het over is. Even bezien hoe het zich ontwikkelt. Dat is nu heel letterlijk te zien: mensen stellen verhuizingen en grote aankopen uit. Ze wachten met grote beslissingen tot het weer business as usual is.


Maar, wordt het ooit weer business as usual?

Maar wat als het niet overgaat? () Wat als dit geen laagconjunctuur is, maar het einde van ons economie-groeimodel - omdat het inzicht doorbreekt dat we daarmee de aarde uitputten en in ecologische zin boven onze stand leven? Wat als dit geen crisis is, maar een nieuwe werkelijkheid? (Vonk in Pscyhologie Magazine) (Vonk)

Simsalabim
Als ik van jou 10.000 euro leen, zal alleen een gek zeggen dat ik 10.000 euro rijker ben. (Sedlácek in Humo, Pasen 2013) (Sédlacek)

Vervelend
Jan Müller hat genug. Die Wirtschaft muss wachsen, wachsen, wachsen, sagen Politiker aller Parteien. Aber wozu eigentlich? Plädoyer für einen bescheideneren Kapitalismus. (Maxim Februari citeert Wolfgang Uchatius in Die Zeit, maart 2013)

Econoshock
De industriële revolutie was zo’n schok. Zonder twijfel 10 op de economische schaal van Richter. De beving duurde verscheidene decennia en gooide de wereldeconomie grondig overhoop.

Het uitgangspunt van dit boek is dat we ook vandaag zo’n megaschok meemaken. Een beving die we maar één keer in de 250 jaar ervaren. Een uitzonderlijke schok die machtige bedrijven zal laten verdwijnen () maar die het leven ook lastig zal maken voor multinationals als General Motors, ondanks diens gezegende leeftijd van bijna een eeuw. Uit het puin zullen duizenden nieuwe, meestal kleinere ondernemingen oprijzen.

Een dergelijke megaschok verandert de eeuwenoude machtsverhoudingen tussen de bestaande economische blokken. Sommige supermachten verliezen er hun leiderspositie door, terwijl andere economieën de heerschappij overnemen, zij het niet altijd meteen. Ook bergen nemen langzaam hun definitieve vorm aan na aardbevingen en andere schokken.

En na de grote schok volgen nog diverse nabevingen. Jarenlang, zelfs decennialang. Veel mensen beseffen daardoor aanvankelijk zelfs niet dat er iets grondigs aan het veranderen is. Ze blijven, net als kikkers in een pan die langzaam wordt opgewarmd, rustig zitten en worden levend gekookt. Vooral de gevestigde economieën, ondernemingen en sectoren hebben het moeilijk met veranderingen. Sterker nog, ze verzetten zich, waardoor ze hun eigen achteruitgang nog in de hand werken. (pagina 12-13) (Noels)

Waarom zijn we niet gelukkig?
Het is de hoogste tijd om iets te proberen, en de verbeelding aan de macht te laten.(pagina 9) (Layard) (Geluk in de sneeuw)

Onze toekomst
Er zijn genoeg redenen om optimistisch te zijn over de toekomst. Oorlogen lijken momenteel minder voor te komen. De armoede wereldwijd neemt af. Sommige epidemische ziekten zijn overwonnen, andere zijn beteugeld. We leven steeds langer. De levensstandaard en het gemiddeld inkomen – althans over de hele wereld gemeten – verbeteren. Steeds meer mensen kunnen naar school en leren lezen en schrijven. De gereedschappen en technologieën die we ontwikkelen – inclusief communicatie via internet – worden steeds krachtiger en effectiever. Ons algemene inzicht in de wereld en zelf ons universum (of multiversum!) is exponentieel gegroeid. ()

Kortom positieve en negatieve trends doen zich tegelijkertijd voor. Dat sommige welkom en andere niet heeft effect op hoe we ertegenaan kijken. Onwelgevallige trends negeren we, althans ten dele, omdat we er liever niet aan denken. Elk beetje twijfel wordt enthousiast aangegrepen om tegenover onszelf te rechtvaardigen dat we er niets aan doen, terwijl we nieuwe harde bewijzen die bevestigen dat het toch echt de realiteit is, vaak pareren door die realiteit dubbel zo hart te ontkennen. (pagina 26-27) (Gore)

Geld voor koeien
'Er zijn Europese leiders nodig die de bevolking uitleggen dat de wereld is veranderd. Europa besteedt een derde van de EU-begroting aan landbouwbeleid. De Indiase minister Shashi Tharoor zei dat je met het geld dat de EU uitgeeft aan koeien, elke koe business class tweemaal de wereld rond kunt vliegen. Dat moet ophouden.' (Mahbubani in De Volkskrant, april 2013) (Mahbubani)

Kantelaar
Krachten en tegenkrachten gaan zich op grote schaal mobiliseren. Het wordt een spannende periode.

De komende 10 jaar wordt een cruciale periode in de omslag naar een ander type samenleving. Krachten en tegenkrachten gaan zich op grote schaal mobiliseren. Het wordt een spannende periode. Maar daarna begint het pas echt. De huidige instabiele kantelperiode is een voorbode voor decennia van crises.

Na de financieel-economische crisis beginnen de echte ecologische systeemcrises rondom grondstoffen, energie en klimaat. Deze stapeling van crises is een zegen. Het biedt de enige duurzame uitweg naar radicale veranderingen van de structuur, cultuur en werkwijzen van onze maatschappelijke stelsels; van de niet-duurzame wijze waarop wij produceren en consumeren. Crises zijn de ideale voedingsbodem voor transities. Zij zullen ons laten inzien dat een orkaan door onze samenleving raast, die ons kan vernietigen. Daardoor zullen steeds meer mensen zich realiseren dat zij in het oog van de orkaan staan en zullen, als zij eruit stappen, de storm in alle hevigheid ervaren. Pas als zij uit het oog van orkaan stappen kan de machtswisseling van overheid naar burgers een feit worden en zich in al haar facetten openbaren. Dat wordt een lastige weg, zonder garanties op een succesvolle uitkomst. Maar de systeemcrises vormen paradoxaal genoeg onze hoop een duurzame toekomst. (pagina 26) (citaat 21)  (Rotmans)

Theorie U : leiden vanuit de toekomst die zich aandient
We zien dat oude sociale vormen en structuren niet werken, maar dat er iets nieuws te gebeuren staat, iets dat via ons verwezenlijkt wil worden – een nieuwe manier ons met onszelf en anderen te verbinden.  En tussen die twee werelden bevinden we ons middenin het belangrijkste slagveld van onze tijd en vechten we ervoor om ons emergerende Zelf tot ontplooiing te laten komen – zowel individueel als collectief. De strijd gaat om niets minder dan onze essentie als menselijke wezens – om wie we zijn, waarom we hier zijn en wat voor toekomst we voor de huidige samenleving en generaties na ons willen creëren.(pagina 9) (Scharmer)

Waarop wachten wij
Visioenen inspireren, geven vleugels, ze brengen ook hoge doelen binnen bereik: doelen waar men verlangend naar kan uitkijken. () Op welke manier ik het stap voor stap waarmaak, moet blijken naargelang van de situatie: strategieën en oplossingen hangen steeds van de omstandigheden af. Het doel blijft in mijn ogen toch hetzelfde en ook aan mijn vertrouwen om het te bereiken, verandert niets. Zulk vertrouwen blijft helemaal niet uit wanneer je telkens weer meemaakt dat visioenen enthousiast maken en nieuwe krachten wekken. Bij een zieke hebben we het, op het moment dat hij weer hoop koestert, over krachten die helpen om zichzelf te genezen. (pagina 272) (Wolf)

Geschiedenis van de vooruitgang
De tijd is aangebroken om nieuwe collectieve doelen te stellen. Daarvoor zullen we naast de boekhouder, de koopman en de econoom ook de geschiedschrijver, de wijsgeer en de dominee moeten raadplegen. Als we nadenken over morgen, dan slaan we nu nog de catalogus van vandaag open. Maar of we er nu in geloven of niet, de grenzen van het oude vooruitgangsgeloof zijn in zicht. Stuiten we niet op de grenzen van de aarde, dan stuiten we op de grenzen van onszelf – van ons vermogen om zin te geven aan ons leven. Het enige wat dan nog rest, is klagen over ons armzalige lot. (pagina 10)

Diep vanbinnen weten we ook wel dat we nu weinig te klagen hebben. Maar als we uitzoomen van ons klein menselijk leed, dan zien we donkere wolken zich samenpakken. Vooruitgang en rampspoed gaan maar al te vaak hand in hand. (pagina 16) (Bregman) (citaat 32)

Naar één wereld
Diep van binnen weten we allemaal dat onze wereld ingrijpend is veranderd. Alleen al in de afgelopen dertig jaar heeft de wereld meer veranderingen doorgemaakt dan in de driehonderd jaar daarvoor. (pagina 7)

Stel dat we passagiers op de zinkende Titanic waren; het zou dan absoluut dwaasheid zijn als we op het zinkende schip naar benden zouden rennen om te proberen onze eigen hut te redden. Als de boot zinkt, gaat onze hut mee ten onder. Om onze hut te redden, moeten we dus de boot redden.

() Elke boot had een kapitein of bemanning die voor het schip zorgde. Vandaag de dag, nu de wereld steeds kleiner wordt, wonen er zeven miljard mensen in 193 hutten op dezelfde boot. Elke hut heeft een eigen kapitein plus bemanning, Maar we hebben geen kapitein die voor de boot als geheel zorgt. (pagina 158)

De wereld zal steeds kleiner, steeds meer onderling verbonden en onderling afhankelijk worden. De drijvende kracht achter veel van deze processen zal de technologie zijn, een kracht die niet meer te stuiten of terug te draaien is.(pagina 326-327) (Mahbubani in De Volkskrant, april 2013) (Mahbubani)

Optimistisch manifest
De crises zijn morele crises. We hebben andere waarden nodig, een andere identiteit. (website)

Doe er iets aan!
Ja, en we moeten opletten dat het lokale en het wereldomvattende met elkaar in evenwicht zijn. De visie op de wereld van morgen, als een rechtvaardiger, verstandiger , houdbaarder wereld, kan niet anders zijn dan wereldomvattend. Maar de verwezenlijking, het handelen dat bijdraagt aan de totstandkoming van een dergelijke wereld kan alleen lokaal van aard zijn. (pagina 48) (Hessel)

Improvisatiemaatschappij
We snakken naar richting – in de politiek, in de instituties, in onze relatie tot anderen. In de tweede plaats is sprake van onoverzichtelijkheid in de organisatie van de samenleving. Ik spreek van institutionele complexiteit, gegeven de wirwar aan organisaties. Onze samenleving kenmerkt zich samengevat door complexiteit zonder richting. Een groot onbehagen is het gevolg. (pagina 13) (Boutellier)

Hoeveel is genoeg?
‘Gaan jullie ons echt vertellen hoeveel genoeg is?’ Wij vonden het een zinnige reactie om dan met een tegenvraag te komen, alsof het een wetenschappelijk discours betrof: ‘Hoeveel zou volgens jullie genoeg zijn?’ Daarop werd dan weer gereageerd met de vraag: ‘Genoeg waarvoor?’, waarop wij zeiden ‘Genoeg voor een goed leven’.(pagina 7) (Skidelsky's)

Het Element
De wereld verandert sneller dan ooit. Onze beste hoop voor de toekomst is de ontwikkeling van een nieuw paradigma van menselijke capaciteit, dat op maat gesneden is voor een nieuw tijdperk van het menselijk bestaan. We moeten meer in gaan zien dat het belangrijk is om menselijk talent te koesteren en beter beseffen dat talent zich in ieder individu anders uitdrukt. We moeten omgevingen scheppen – op onze scholen, op werkplekken en in banen – waar ieder persoon wordt geïnspireerd om creatief te groeien. We moeten ervoor zorgen dat iedereen de kans krijgt te doen wat hij of zij zou moeten doen, om het Element in henzelf te ontdekken, op hun eigen manier. (pagina 13) (Robinson)

Borderline times
De wereld, wij allemaal moeten ons leven veranderen. Het gebod tot verandering komt niet van een regering, niet van een president of een dictator, het komt van ‘de wereldwijde crisis’ zelf. Dat is de autoriteit die het zegt. Die verandering is nodig, omdat “de blinde en grenzeloze uitbuiting van de natuurlijke hulpbronnen” ander onvermijdelijk leidt tot een wereldwijde catastrofe.’ (pagina 255) (De Wachter) (citaat 13)

Negen plagen tegelijk
Negatieve ontwikkelingen versterken elkaar en hebben daarom gevolgen die ernstiger kunnen zijn dan vaak gedacht. Zo verergert de bevolkingsgroei honger, armoede en opwarming van het klimaat, en worden veel slecht bestuurde landen nog instabieler dan ze al zijn. Daardoor neemt het risico van politiek geweld toe en zal de kwetsbaarheid van veel staten voor pandemieën groter worden. Slecht bestuurde landen staan voor schier onoplosbare problemen. Maar ook vrije, democratische staten komen voor zwaardere beproevingen dan ooit te staan. (pagina 13) (Voorhoeve)

Hoe word ik gelukkig?
‘Geld maakt niet gelukkig’, zeker niet als geld verdienen je enige doel is. In dat geval heb je te maken met een obsessie. Je kunt zo’n obsessie gemakkelijk herkennen bij rijke mensen die klagen over het afdragen van belastingen. Die kunnen met hun gezeur alleen terecht bij mensen met dezelfde obsessie. Ze leven in een kleinburgerlijke wereld, waarin geld het doel is en niet het middel: ‘Zij hebben rijkdom in dezelfde betekenis waarin van ons gezegd wordt dat wij koorts hebben, terwijl in werkelijkheid de koorts ons heeft.’ (pagina 24) (Kuijer)

Ziende blind in de sauna
De burger die geobsedeerd raakt door zijn eigen materiële belangen, is vooral een consument. Die heeft weinig zin in de publieke zaak. De Franse historicus en politicus Alexis de Tocqueville beschouwde dat halverwege de negentiende eeuw al als een van de grootste gevaren voor de democratie: ‘Ik zie een ontelbare massa van eendere en gelijke mensen die rusteloos om zichzelf heen draaien, om zich de kleine en vulgaire genoegens te verschaffen waarvan hun hart vervuld is. Elk van hen, zich afzijdig houdend, is als een vreemde tegenover het lot van alle anderen.’ (pagina 10) (Luyten)

De economie van goed en kwaad
Wat is de economie? Wat is haar betekenis? Waar komt deze nieuwe religie, zoals zij soms ook wel wordt genoemd, vandaan? Wat zijn haar mogelijkheden, en wat haar beperkingen en grenzen, als die er al zijn? Waarom zijn wij zo afhankelijk van dat onophoudelijke groeien, groeien en nog eens groeien? Waar komt ons vooruitgangsdenken vandaan? En waar leidt het ons naartoe? Waarop verlopen discussies over de economie  vaak zo fel, en worden stellingen met zo veel fanatisme betrokken? Dit zijn allemaal vragen die ieder weldenkend mens zich stelt, maar waar economen zelden een antwoord op hebben. (pagina 8) (Sedlácek in Humo, Paesn 2013) (Sédlacek)

Zeeppompjes
Pompjes laten ontwerpen die te veel zeep afgeven zodat mensen er meer van gebruiken.(Luyendijk citeert een man in NRC, april 2013)

Je moet je leven veranderen
De enige autoriteit die tegenwoordig mag zeggen: ‘Je moet je leven veranderen’ is de wereldwijde crisis waarvan sinds enige tijd iedereen merkt dat ze begonnen is haar apostelen de wereld in te sturen. Ze bezit autoriteit omdat ze zich beroept op iets onvoorstelbaars waarvan ze de voorafschaduwing is: de wereldwijde catastrofe. Je hoeft niet religieus muzikaal te zijn om te begrijpen waarom de grote catastrofe de godin van de eeuw moet worden. ()

Sinds de wereldwijde catastrofe is begonnen zich gedeeltelijk te onthullen, is er een nieuwe gedaante van de absolute imperatief in de wereld die zich in de vorm van een scherpe vermaning tot allen en tot niemand richt: ‘Verander je leven! Anders zal vroeg of laat de volledige onthulling jullie laten zien wat jullie in de tijd van de voortekenen verzuimd hebben!’ (pagina 460) (Sloterdijk)

Speedboot
We verliezen ons in keuzes, en weten het niet meer.

De samenleving lijkt een speedboot te zijn. Die steeds sneller vooruitgaat omdat de economische druk daar is. En wat men niet ziet is dat er steeds meer mensen uit de boot vallen. Letterlijk. Die dan door de psychiatrische reddingsboten worden opgevangen. En meer en meer mensen in de reddingsboten. En die psychiaters die roeien maar, met korte riempjes. En dan zegt men: Hoe komt het toch dat jullie deze mensen niet onmiddellijk terug in die speedboot krijgen. Maar onze riempjes zijn zo kort. En de speedboot gaat altijd sneller.

Wat zegt de overheid dan, die reddingsboten raken te vol, het is te veel in de reddingsboten. Wij zullen nu zwemvesten leveren en voedselpakketten. Want het wordt te duur, het wordt te veel. En men bedenkt zich niet dat de vele mensen in de reddingsboten ook  te maken heeft met de snelheid van de speedboot.

Dus de efficiënte, meritocratische maatschappij creërt eigenlijk psychiatrie. Een veelheid aan psychiatrie. Waar men dan geen weg meer mee weet. Dan zegt men: Het is zoveel, zoveel miserie, zoveel psychiatrie. En dan wijst men naar de psychiater. Jullie kunnen dat niet oplossen. En ik wijs naar de wereld terug en ik zeg van laat ons toch eens kijken van waar het komt.

Het citroenpers-model maakt dat mensen niet meer kunnen volgen, dat ze teveel hebben, dat het niet meer gaat en dat de psychiaters dat niet onmiddellijk kunnen oplossen in een wereld die veel te snel gaat. 't is nogal evident. (De Wachter bij Brands Boeken, maart 2013) (citaat 13) (De Wachter)

Rechten en plichten voor robots
Vanaf deze eeuw zal de mens niet langer de hoogste trede op de evolutieladder vormen. Binnen een generatie, een menselijke generatie dus, zal de informatie verwerkende capaciteit van een gemiddelde bureaucomputer of laptop het denkvermogen van mensen overstijgen. Informatietechnologie zal niet langer een verzameling apparaten en programma’s zijn die slaafs doen wat mensen willen, maar deze machines zullen over een krachtig lerend vermogen beschikken. Wát deze apparaten, machines en software precies doen en gaan doen, zal onvoorspelbaar zijn en geen mens zal er verantwoordelijkheid voor willen nemen, om maar te zwijgen over het aanvaarden van aansprakelijkheid. (Pluijm)

Zolang je robot maar van je houdt
Het gaat gebeuren, mensen. U vroeg zich af waar die robots bleven, nou, u zult het weten. Alle
mogelijkheden van robots stijgen in een tempo dat vergelijkbaar is met de stijging van het aantal MB's van een USB-stick in de afgelopen jaren. Dat betekent niet dat we praten over tien jaar of vijf jaar, maar over drie jaar. Dan domineren robots onze samenleving.

Ach, het ging met computers ook ineens heel snel. En ook met internet. En uiteindelijk met mobiele telefoons. En tablets. Hoeveel tablets zag u drie jaar geleden om u heen? En nu?

Dus waarom niet?

Kortom, zet u schrap. (pagina 49) (Heerink)

Een ouderwets ondernemer?
Het is een illusie om te denken dat we ooit nog volledige werkgelegenheid krijgen.

Wat zouden, volgens de ondernemer Dijkman, de twee prioriteiten moeten zijn voor de politiek?

Dijkman: "Eén, de herverdeling van arbeid. Het is een illusie om te denken dat we ooit nog volledige werkgelegenheid krijgen. Ik zou tegen politici willen zeggen: accepteer dit en verdeel de werkgelegenheid."

Vraag: Een 32-urige werkweek, terwijl ze in China het dubbele werken?

Dijkman: "Kortetermijndenken. China wordt het meest moderne en kapitalistische systeem. Die blijven geen 60 uur per week werken.

"Prioriteit twee: de invoering van een basisinkomen. Om de onnodige consumptiedrang te beteugelen en om de hoeveelheid werk beter te kunnen verdelen pleit ik al jaren voor een basisinkomen."

Vraag: Dat klinkt als een echo uit de vorige eeuw. In de jaren zeventig zag 'links' Nederland het als een middel voor de herverdeling van de arbeidstijd?

Dijkman: "In diezelfde vorige eeuw zijn we door het beleid van Reagan en Thatcher en hun heilige geloof in de werking van het vrije marktmechanisme ver teruggeworpen in het denken."

Vraag: Hoe wilt u het basisinkomen financieren?

Dijkman: De belasting op consumptie verhogen en vervanging van een deel van toeslagen en uitkeringen. Ik ben een voorstander van het Rijnlandmodel; samen dingen doen, samen verantwoordelijkheid nemen. Het gaat langzaam, en dat is niet altijd een nadeel. Het gaat over de vormgeving van de toekomst - en daarin zullen de herverdeling van arbeid en een basisinkomen een prominente plaats innemen."

De kop van het artikel is veelzeggend: 'Onderneming is meer dan winstmachine.

Maar waar hij het meeste in ziet - en waar hij al jaren voor ijvert - is een onvoorwaardelijk, door de staat gegarandeerd basisinkomen voor iedereen, rijk of arm, dat op zichzelf genoeg is om sober van te leven. 'Als politieke partijen willen voorkomen dat het precariaat afdrijft naar extreemrechtse groeperingen, die de angst van de precairen bespelen, dan moeten ze met een strategie komen waardoor mensen een basale zekerheid geboden kan worden en ze een gevoel van identiteit kunnen ontwikkelen. Daarom ben ik voor een basisinkomen.' (Dijkman in NRC, mei 2013) (citaat 36) (Dijkman)

Neuroten van het genot
Er is weinig analyse. Hoe komt dit nu, waarom zijn we zulke neuroten geworden van het genot? En ik denk dat het antwoord zo complex is dat mensen zich niet de moeite kunnen getroosten daarbij stil te staan. Dus dan krijg je een samenleving die probeert de ergste nood te lenigen en iedereen te sussen met psychoanalyse, een pilletje of een sport, zodat mensen weer verder kunnen hollen en niet hoeven stil te staan bij het idee dat er misschien iets diepers met ze aan de hand is.
() Wat winnen we wanneer we verliezen? Ik denk dat je juist innerlijk begint te winnen als je dingen leert verliezen. Dat is een totaal andere filosofie dan van de CEO’s en de managers, het is een heel andere manier van denken die je nodig hebt om mens te zijn.
Stefan Hertmans. De liefde is ertussenuit gevallen (De Volkskrant, 9 juli 2013)
 
We missen binding
Als je kijkt naar waar we naartoe gaan qua betere wereld, dan is het thema: het vormen van gemeenschap. Je verbinden met mensen en dingen en daar dan voor zorgen. Daar is behalve verlangen ook discipline voor nodig. Wij zijn altijd geneigd om discipline als iets repressiefs te zien, maar ik zie discipline liever als iets dat ook kracht kan geven, of zelfs genot schenken.
Ad Verbrugge. Vijftig tinten leert ons: we missen binding (De Volkskrant, 20 juli 2013)
 
Een omgekeerd 1968
De burger was niet alleen kiezer, maar ook soldaat, arbeider en consument. Aan die combinatie ontleende hij zijn macht, de staat had hem immers nodig. Maar nu zijn er professionele legers en drones, bedrijven outsourcen werk naar lagelonelanden of halen goedkope arbeidskrachten naar hier, en op het vlak van de consumptie zie je hetzelfde: de grootste Amerikaanse bedrijven zijn voor hun prestaties inmiddels niet meer afhankelijk van de consumptie op de Amerikaanse markt.
() Het vreemde aan globalisering is dat mensen het gevoel hebben dat de macht elders is. Daarbij zijn wat ik noem ‘bedreigde meerderheden’ ontstaan binnen westerse samenlevingen: ze hebben alles, maar vrezen ook alles te verliezen. De middenklasse voelt zich politiek zwakker en van alle kanten bedreigd: door immigratie, buitenlandse concurrentie, het afbrokkelen van de verzorgingsstaat. Kiezers zijn eerder bereid op wilde opties te stemmen, want ze hebben het gevoel dat ze het economische beleid toch niet kunnen veranderen.
Ivan Krastev. We beleven een omgekeerde 1968 (De Volkskrant, 27 juli 2013)
 
Gouden tijdperk voor de boeg
Kijk, wat we voor de boeg hebben is een gouden tijdperk dat voor de wereldbevolking kan doen wat de naoorlogse bloei deed voor het Westen. Maar om daar te komen, zijn er grote institutionele veranderingen nodig. Op de technologische revolutie moet een institutionele revolutie volgen, om de kracht van de economische en sociale transformatie te kunnen oogsten. Ieder aspect van het oude systeem moet worden herzien. En eerlijk gezegd geloof ik dat de zaken nog veel erger moeten worden, voor we zover zijn.
Carlota Perez. Het nieuwe gouden tijdperk zal groen zijn (De Volkskrant, 3 augustus 2013)
 
Kortetermijndenken
Het kortetermijndenken van de politiek. Ik vind de problemen waarvoor we geplaatst zijn problemen waarvoor we lange termijnoplossingen nodig hebben, die ver over kabinetten en dergelijke heenreiken. En ik vind dat er veel dingen gebeuren die door de waan van de dag worden bepaald.
Peter van Bergeijk. Wat we eigenlijk nodig hebben, is inflatie  (De Volkskrant, 10 augustus 2013)
 
We vliegen in de mist, het radiocontact zijn we verloren
We weten het niet meer. Elke zekerheid over de toekomst is weg. Niemand weet het.  () ... we vliegen in de mist, het radiocontact zijn we verloren. De instrumenten zijn uitgeschakeld. We koersen op intuïtie. ()
Ik zou meteen het chefschap van de wereld afschaffen en tegen de mensen zeggen, doe het zelf. Ik kan het niet voor u doen. Word volwassen, neem je eigen verantwoordelijkheid.
Wolfgang Streeck. Een hele generatie gaat het moeras in (De Volkskrant, 13 augustus 2013)
 
Het draait om verhalen, visioenen, dromen van een betere wereld
Uiteindelijk draait het in de politiek en in religie om verhalen, visioenen, dromen van een betere wereld. Een wereld waarin ruimte is voor allerlei groepen en opvattingen, waarin niemand zich buitengesloten hoeft te voelen. ()
Ruard Ganzevoort. Het heilige kan ook in porno zitten. (De Volkskrant, 17 augustus 2013)

Robots doen het werk, mensen niet
De economie groeit zonder dat er navenant banen bijkomen. Robots doen het werk, mensen niet. En dus verdienen de eigenaren van de machines () steeds meer geld. Aan de andere kant krijgen de eigenaren van de de productiefactor arbeid (de arbeiders) juist een steeds kleiner deel van de koek.
Bijzonder is ook dat automatisering niet langer alleen de ‘domme’ arbeid verdringt. Juist het denkwerk van ingenieurs en beursanalisten zal spoedig vervangen worden door artificiële intelligentie.
Kees Kraaijveld. De economie groeit zonder dat er navenant banen bijkomen. Robots doen het werk, mensen niet. Vrij Nederland, 20 juli 2013
 
Werken mensen nog voor geld?
Met de komende automatiseringsgolf wordt echter ons dogma ‘inkomen door arbeid’ definitief ondergraven. We moeten ons realiseren dat de banen die nu verdwijnen nooit maar dan ook nooit meer terug zullen komen. We hoeven niet tot tien te kunnen tellen om te begrijpen dat we nu echt op het punt staan dat we naar een geheel andere inrichting van mens en maatschappij zullen moeten. We zullen af moeten van het idee dat een mens moet werken voor zijn geld. Dat enkel door arbeid producten kunnen ontstaan. Want dat is al lang niet meer zo.
Een onvoorwaardelijk basisloon zou daarbij een goede start zijn. Het zou ons bevrijden van de loonslavernij waar we feitelijk aan onderworpen zijn.
() Eindelijk is de mensheid zover dat je tijd van leven heeft omdat de technologie hem die kans geeft.
Adrie Völkers. Ingezonden brief in Vrij Nederland (17 augustus 2013)
 

Niets nieuws onder de zon
We zijn bezig daar uit te komen. Maar we zullen in de toekomst van crisis naar crisis blijven gaan; dat is kapitalisme. Het is een systeem van creatieve destructie. Oude ideeën worden vernietigd door nieuwe. () Het geldt voor de kunsten en het geldt voor de wetenschap: oude theorieën, de oude kunst, de oude muziek wordt vernietigd om het zo te zeggen, wordt tot op zekere hoogte vervangen.
Maar het is niet zozeer van-crisis-naar-crisis, het is van creatieve destructie naar creatieve destructie. Sinds 1800 zijn er veertig crises geweest. Four-zero! Waarvan zo ongeveer zes zoals de huidige, want ze hadden in essentie te doen met het bankwezen: de jaren rond 1830, 1850, 1870, 1890, 1930 en nou deze, de zwaarste van allemaal. Er zijn crises omdat we experimenteren, dingen uitproberen.
Deirdre McClosky. Uiteindelijk wordt de hele wereld bourgeois. De Groene Amsterdammer (1 augustus 2013)
 
Ingrijpende maatregelen
Banken moeten veel kleiner, zodat ze weer te overzien zijn, en failliet kunnen gaan. Accountancybedrijven moeten niet langer financieel afhankelijk zijn van de banken wier boeken ze kritisch moeten doorlichten. Ze moeten ook veel kleiner zodat ze niet meer de markt onderling kunnen verdelen. Hetzelfde met de kredietbeoordelaars. Dan moet waarschijnlijk ook een aantal financiële producten gewoon verboden worden, omdat ze effectieve controle onmogelijk maken.
Dit zijn ingrijpende maatregelen die alleen op mondiale schaal mogelijk zijn. Politici opereren op nationale of regionale schaal. Het zit dus vast. Wie weet wordt iedereen opeens wakker. Anders moeten we wachten op een nieuwe crisis.
Joris Luyendijk. In de greep van een machtige verslaving. NRC Handelsblad (20 juni 2013)
 
Publieke taak?
Het is een bijna ideologisch gebrek aan ambitie om echt iets te doen aan de grote problemen van deze tijd. Alles is geprivatiseerd, gedereguleerd, gedecentraliseerd. Naar Brussel, naar gemeenten of naar de private sector. Er is eigenlijk maar heel weinig waar men hier nog over wil gaan. Als ik dan voor de vijfde keer hoor: ‘Ja, maar we gaan niet zelf de werkloosheid bestrijden, want dat moet de markt doen’, dan denk ik: hoezo gaan wij dat niet doen? Dat was van oudsher een klassieke publieke taak om te zorgen voor eerlijk delen van werk en inkomen.
Bram van Ojik. Brabants Dagblad. In verzet tegen de onmacht. (25 juli 2013)
 
Jezelf verbeteren
Van de reparerende staat verwacht Sloterdijk weinig heil. Het antwoord op de crisis moet ergens anders vandaan komen. In zijn in 2009 verschenen Du mußt dein Leben ändern gaf Sloterdijk aan waarheen het volgens hem moest. Het boek leest als een praktische invulling van de al in 1983 aangekondigde optimistische ‘filosofie van het ja’. Je moet je leven veranderen is een enthousiast pleidooi voor het menselijke streven naar excellentie. Mens-zijn, dat is bij Sloterdijk: jezelf verbeteren. Dat doen we door te oefenen. Al eeuwenlang, zo laat Sloterdijk zien. Wat zijn georganiseerde religies anders dan verfijnde oefensystemen? Waar komt sport op neer? En kunst?
Het probleem is dat de autoriteiten die de mensen van oudsher tot oefenen aanzetten, snel aan invloed verliezen. Wie of wat kan in zo’n situatie nog het streven naar uitmuntendheid van de mensen stimuleren? Aan het einde van het boek formuleert Sloterdijk het onverwachte antwoord: ‘De enige autoriteit die vandaag de dag mag zeggen: “Je moet je leven veranderen” is de globale crisis, waarvan sinds enige tijd iedereen ziet dat zij begonnen is haar apostelen erop uit te sturen. Zij beschikt over autoriteit omdat ze zich op iets onvoorstelbaars beroept, waarvan zij de voorafspiegeling is – de globale catastrofe.’
() Getuige de populariteit van uiteenlopende fenomenen als zelfhulpboeken, coaching en ethisch consumeren zijn we bovendien al massaal begonnen te oefenen. Met alle macht proberen we ons leven te veranderen.
Toch steken die goedbedoelde individuele pogingen schamel af tegen de omvang van de problemen. Leuk hoor, die pogingen om CO2-neutraal te leven.
Peter Sloterdijk. De politiek is een reparatiebedrijf geworden. De Groene Amsterdammer (interview/tekst Koen Haegens) (13 juni 2013)

Van de weerstander, die medestanders zoekt
De politiek moet niet proberen alle mensen rationeel te maken. Mensen zijn niet alleen rationeel en dat weet je, als je verstandig bent. Dat betekent dat het moderne, de ratio, altijd iets nodig heeft wat David Hume het hart noemde. De wetenschap heeft het hart nodig: er moet liefde zijn voor de wetenschap. De markt heeft het hart nodig: er moet vertrouwen zijn. ()

We krijgen een maatschappij waarin je van ’s morgens tot ’s avonds, zelfs als je niet werkt, bezig bent met je imago.

Toch ben ik geen pessimist. Ik ben geneigd te denken dat de verandering van onderaf zal komen, van individuen, niet van organisaties. Het heil kan alleen komen van der Einzelne, zou Kierkegaard zeggen. Van de weerstander, die medestanders zoekt. Zullen zij sterk genoeg zijn om tegen het systeem op te tornen, of zullen zij roependen in de woestijn zijn? Nu, in een woestijn zijn er oases waar van alles groeit en bloeit en waar het goed toeven is. De zaadjes die daar ontkiemen zullen ooit iets veranderen. De toekomst begint in oases.
Herman de Dijn. Zonder 500 Linkedln-connecties ben je een mislukkeling. De Groene Amsterdammer (15 augustus 2013)

Verenigt u!
Maar waar hij het meeste in ziet - en waar hij al jaren voor ijvert - is een onvoorwaardelijk, door de staat gegarandeerd basisinkomen voor iedereen, rijk of arm, dat op zichzelf genoeg is om sober van te leven. 'Als politieke partijen willen voorkomen dat het precariaat afdrijft naar extreemrechtse groeperingen, die de angst van de precairen bespelen, dan moeten ze met een strategie komen waardoor mensen een basale zekerheid geboden kan worden en ze een gevoel van identiteit kunnen ontwikkelen. Daarom ben ik voor een basisinkomen.'
Guy Standing – Volkskrant 16 maart 2013 (Precariërs aller landen, verenigt u!) (citaat 9)