De aanleiding
In januari 2014 vonden twee partijen elkaar die beiden bezig waren (geweest) om hoogleraar transitiekunde Jan Rotmans naar de regio Noordoost Brabant te halen. Waarom? Omdat Udenaar de Toekomst en de bibliotheek het idee hadden dat 'de boodschap' (het zaad) van Jan Rotmans door velen gehoord zou moeten kunnen worden. Meneer Rotmans ging in januari op het verzoek in. Binnen enkele weken waren alle 680 kaartjes weg. We zullen nooit weten of dat ook was gebeurd als we een (bescheiden) entreeprijs hadden gevraagd.
Hans van Alebeek, de chef van de edities Uden-Veghel en Oss van het Brabants Dagblad, was zo aardig om als gastheer de avond aan elkaar te praten en na de pauze als debatleider te fungeren. Verder speelde het duo Fruits of labour verspreid over de avond enkele nummers. De kern van de avond was een lezing van Jan Rotmans. Die deze avond ook zag als een try-out voor een theatertournee die hij later in het jaar wil organiseren. In de zaal zat - zoals Rotmans aangaf - iemand die deze avond beoordeelde op het 'theatergehalte'. Aan de formule moet ongetwijfeld geschaafd worden maar de powerpoint die hij gebruikte zag er perfect uit. Laten zo! Waarschijnlijk zal die theaterman/vrouw vraagtekens zetten bij de muziek. Is zo'n intermezzo nodig? Dit soort muziek? Is het wellicht beter om ná de lezing het publiek een kwartier vrijaf te geven; voor een drankje, plasje. En na de pauze verder te gaan met een vragenronde. En hoe moet dat proces begeleid worden? Vragen, voor Rotmans en die theaterman/vrouw.
Een ding is wél zeker: er is behoefte aan dit soort bijeenkomsten. Waar sprekers aantreden die inspireren. Een analyse van de samenleving neerzetten die iedereen kan volgen. Vertrouwen uitspreken dat het in the end wel goed zal komen. Maar dat we daar allemaal in onze eigen omgeving iets aan zullen moeten gaan bijdragen. En dat het weinig zinvol is om anderen de schuld te geven van de mess waarin we terecht zijn gekomen.
Een verlangen naar mensen die iets doen wat politici massaal niet doen. Een vergezicht neerzetten. Een stip op de horizon. Weg van een maatschappij waarin het té veel gaat over meten=weten, het 'heilige' financieringstekort, georganiseerd wantrouwen en geloof dat het binnenkort weer de goede kant zal op gaan. "Nog even op de tandjes bijten" en we gaan vrolijk verder met waar we zo rond 2006-2007 waren gebleven. Veel burgers WETEN dat die tijden nooit meer in die vorm terug zullen komen. En lopen massaal weg bij politieke partijen waar men nog steeds in die 'sprookjes' gelooft. Helaas zitten bijna alle partijen in die frame opgesloten. Zijn er wel veel zogenaamde protestpartijen, maar die bieden eigenlijk ook geen serieus wenkend perspectief. Waardoor er veel verweesde kiezers zijn die snakken naar mensen die wél een goede analyse van onze tijd kunnen maken en ongeveer weten waar we naar op weg zijn.
Jan Rotmans kun je op een bepaalde manier neerzetten als een zadenkoopman. Die zijn zaad over een zaal - en de samenleving - uitstrooit. Alleen valt dat zaad niet bij iedereen op dezelfde aarde. Integendeel.
Zijn zaad is kort samengevat dat we in een tijd terecht zijn gekomen waarin de komende decennia (hij noemt het getal twee, dus twintig tot dertig jaar) heel veel gaat veranderen. Meer als in de hele 20e eeuw. In relatief korte tijd zal een compleet andere samenleving ontstaan. En dat gaat gepaard met veel mogelijkheden en kansen. Maar in dat disruptieve proces zullen ook velen het loodje leggen. Beroepen verdwijnen. Bedrijven, branches, organisaties en instellingen zullen - tenzij zij zich weten aan te passen - weggevaagd worden. Niet van de ene op de andere dag. Maar het gros van de bestaande 'instellingen' zal over pakweg twintig jaar heel iets anders doen als vandaag de dag.
Totdat, grappig en wijs dat Jan Rotmans dit deze avond meerdere keren memoreerde, er ander zaad zal komen. The cycle of life. Evolutie. Of hoe je ook wilt noemen. Niets ligt in onze samenleving voor eeuwig vast. Integendeel. Panta rhei. Alleen is het zaad dat nu overal aan het ontkiemen is erg geniepig. Waardoor we onze samenleving en tijd kunnen wegzetten als een kantelperiode.
Nog een aspect van dat zaad is dat het NIET het zaad van Jan Rotmans is. Hij is niet degene die de veranderingen entameert, weet hoe 'het' moet'. Nee Rotmans is eerder een slimme man die aanvoelt wat in de lucht hangt. Erg vooraan in de bekende golf zit (early adopter e.d.). Door veel lezen, studie en gewoon goed rondkijken weet hoe onze samenleving aan het veranderen is.
Indien u in de beeldspraak mee kunt (of wilt) gaan dat er geniepig zaad over de samenleving is uitgestrooid, dan is de vervolgvraag hoe dat zaad zal gaan ontkiemen. Tijdens het vragenuurtje en vooral in de borrel na afloop was de indruk dat de meeste bezoekers blij waren. Opgelucht. Dat er iemand langs was gekomen die op zijn manier verwoordde wat velen al aanvoelden. Dat er inderdaad iets nieuws aan het groeien is. Nog niet zo alom aanwezig en groot, maar de meeste bezoekers zien wel dat deze trend zal doorzetten. En dat ze op de goede weg zijn. Want - een andere indruk - in de zaal waren veel mensen die in hun omgeving aan het oefenen zijn. Voor die andere tijd. Maar - een andere indruk - in de zaal zaten ook mensen die sceptisch waren. 'Het' nog niet geloven. De analyse van Jan Rotmans niet delen. Denken (of weten) dat binnenkort alles' weer normaal zal worden. Business as usual. En dat de Jan Rotmans-sen van onze tijd binnenkort voor lege zalen zullen preken. Maar - andere bemerking - wellicht is dat hopen tegen beter weten in. En weten ze dat van binnen. Begint het zaad van de twijfel te knagen. Stel, dat die gekke prof uit Rotterdam gelijk heeft. Zijn 'verhaal' lijkt moeilijk weg te redeneren. Alle - nou ja, veel - signalen staan op rood. Als samenleving lopen we overal tegen muren op. Grondstoffen worden schaarser, energie duurder, we blazen té veel CO2 de lucht in, het klimaat is écht wel aan het veranderen, de bevolking neemt nog steeds toe, we worden steeds ouder, er komen heel veel disruptieve technieken op ons af enzovoorts. De tijd dat dit soort analyses en ideeën weggezet konden worden met de dooddoener "ik geloof dat het anders is" lijkt voorbij. Alhoewel. Nogmaals, ten overvloede, veel politici leven nog steeds in de 20e eeuw.
De bibliotheken in Noord Oost Brabant zijn blij dat we samen met Udenaar de Toekomst Jan Rotmans naar Uden hebben kunnen halen. We hebben als bibliotheek deze lezing geafficheerd als het eerste kantelcollege in onze regio. En als het aan ons ligt komen er veel meer van dit soort bijeenkomsten. Niet omdat 'de bieb' weet hoe het moet. We zijn geen pastoors of wetenschappers, noch alwetend. Integendeel. Maar we hebben wel het gevoel dat we op een bepaalde manier aanvoelen welke onderwerpen in de lucht hangen. Waarover meer mensen geïnformeerd moeten worden, zichzelf zouden moeten willen informeren. Om vervolgens als burger een gefundeerd standpunt te kunnen innemen. En lezen helpt daarbij. Of naar een lezing gaan waar een interessant spreker aantreedt. De komende jaren zullen de bibliotheken in de regio Noord oost Brabant van alles organiseren om dit kantelproces te begeleiden. Alleen, maar als het aan ons ligt - en in de geest van Jan Rotmans en de tijdgeest - liever met anderen. Individuen, instellingen, bedrijven, (branche-)organisaties. Meldt u aan!
En we staan in de startblokken om - wederom samen met anderen - een vijftal bijeenkomsten in 'onze' vijf gemeentes te organiseren waar lokale 'oefenaars' (voor een andere tijd) zich aan de gemeenschap kunnen presenteren. Eén datum is al bekend: zondag 25 mei 2014 rondom de bibliotheek Oss, aan de Raadhuislaan. Wilt u meedoen, meldt u aan!
Uit de coulissen: een levenshouding
Voordat Jan Rotmans aantrad moest er natuurlijk qua techniek en zo van alles geregeld worden. Tussen de bedrijven door maakte ik Jan Rotmans attent op een quote van Barack Obama. Die toen hij aantrad alles in zich had om een 'kantelaar' te worden. Door zijn Umwelt is daar amper iets van terecht van gekomen. Een té groot deel van het Amerikaanse publiek én politiek zit nog in de ontkenningsfase en gelooft dat het binnenkort weer 'normaal' zal worden. Toen Obama aantrad gaf hij tijdens zijn (eerste) inauguratie toespraak aan dat onze generatie als het ware een grote opdracht heeft gekregen. We hebben er niet om gevraagd. Maar toch hebben we er een op ons bord liggen. Een uitdaging. Groot. Het is aan ons - onze tijd, de nu levende mensen - om daaraan 'iets' te doen. In die toespraak roept hij ons allen (althans de Amerikaanse citizens) op om niet mokkend aan de kant te gaan staan. Maar eerder dat we met een open mind de uitdaging(en) te lijf te gaan. Jan Rotmans deed aan het eind van zijn presentatie een vergelijkbare oproep. Een attitude van waaruit iemand die 'het' snapt zou kunnen handelen. Maar hieronder de quote van Barack Obama:
Our challenges may be new. The instruments with which we meet them may be new. But those values upon which our success depends — hard work and honesty, courage and fair play, tolerance and curiosity, loyalty and patriotism — these things are old. These things are true. They have been the quiet force of progress throughout our history. What is demanded then is a return to these truths. What is required of us now is a new era of responsibility — a recognition, on the part of every American, that we have duties to ourselves, our nation, and the world, duties that we do not grudgingly accept but rather seize gladly, firm in the knowledge that there is nothing so satisfying to the spirit, so defining of our character, than giving our all to a difficult task.
This is the price and the promise of citizenship.
Dirty mind
Iedereen die bij zaad aan iets anders denkt: a dirty mind is a joy for ever!
En tot slot, we wensen u veel plezier toe bij het Oefenen voor een andere tijd.
(woensdag 26 februari 2014)
Hans van Duijnhoven
Geen opmerkingen:
Een reactie posten